ημχ δφξη | ΰιλειεϊ | ψλιαιν τςιμιν | δϊεειεϊ | ξιπεπιν | ψβιωεϊ | ϊετςεϊ μεεΰι |
ξιπεο ιϊψ | ΰζδψεϊ | δϊεειεϊ πβγ | ψςιμεϊ | ΰιπθψΰχφιεϊ | δψιεο | δπχδ | ξηχψιν εξπβπεπιν | ξχεψεϊ
τψς ξηεψψ ξϊηιμ μτψεη α-24 αιεπι, ιεν ηβ πεφψι δξφιιο ΰϊ μιγϊε ωμ ιεηπο δξθαιμ. ζε δϊχετδ αδ πδεβ μχφεψ ΰϊ δφξη (λιεεο ωψιλεζ δηεξψιν δτςιμιν αφξη φεπη ςν δαωμϊ δτψιηδ) εξλΰο ωξε δςξξι.
ξχεψ ων δρεβ δαεθπι ΰιπε αψεψ. χιιξϊ ραψδ μτιδ δων πβζψ ξιεεπιϊ (hyper eikon = ςεμδ ςμ λμ γξιεο / μδϊβαψ ςμ ψεη ψτΰιν) εξϊιιηρ μρβεμεϊιε δψτεΰιεϊ ωμ δφξη εμωιξεωε αδβπδ ξτπι ψεηεϊ ψςεϊ (ςμ-ιγι ϊμιιϊ ζψι τψς ξηεψψ ΰε ξψιηϊ ξιφειε δΰγεν, δξρξμ ΰϊ γξε ωμ ιωε).
ιιϊλο ωδων ξϊιιηρ μθιθΰο διτψιεο (Hyperion) ΰε απε δμιερ (Helios; ΰμ δωξω, ωβν δεΰ ξλεπδ διτψιεο) ξδξιϊεμεβιδ διεεπιϊ.
ων δξιο (perforatum / ξηεψψ) ξϊιιηρ μξψΰδ ςμι δτψηιν, ωπψΰιν λΰιμε πεχαε αιγι ξηθιν.
τψς ξηεψψ διπε φξη ςωαεπι ψα-ωπϊι. ξεφΰε αΰιψετδ, ξςψα ΰριδ εφτεο ΰτψιχδ.
ξωψγ δαψιΰεϊ αιωψΰμ ξβαιμ ΰϊ δωιξεω αϊτψηϊ τψς ξηεψψ εξϊιψ ΰεϊδ μωιεεχ ααϊι ξψχηϊ αμαγ.
λξε λο, χιιξϊ ϊξφιϊ ωμ δφξη, δπξλψϊ λϊψετϊ ξψων αων "ψξεθια" (Remotiv).
ημχ δφξη αωιξεω
ςμεεδ ετψηιν.
ΰιλειεϊ
θξτψθεψδ: χψιψ.
μηεϊ: ιαω.
θςν: ξψιψ, ξϊχϊχ.
ψλιαιν τςιμιν ςιχψιιν
πτθΰχιπεπιν (ρκ δλμ 0.05%-0.6%, αγ"λ μΰ ιεϊψ ξ-0.2% αμαγ. λεμμιν hypericin ε-pseudohypericin δξλεπιν ιηγιε "ρκ δδιτψιφιο", τμαεπεΰιγιν (biapigenin, quercetrin, rutin), τπεμιν (πβζψεϊ phloroglucinol δλεμμεϊ hyperforin*, adhyperforin), ρθψεμιν (sitosterol), χψεθπεΰιγιν (lutein), τεμιρλψιγιν (pectin), θΰπιπιν, ωξο πγισ.
*αΰωψ μδιτψτεψιο (hyperforin): ψλια ζδ ΰιπε ιφια (αςιχψ αϊξφιεϊ πεζμιεϊ), επεθδ μδιςμν μημεθιο ξθιπχθεψεϊ ωξεφε αωιθδ δβμπιϊ, μΰηψ ξρτψ ηεγωιν(1-4).
δϊεειεϊ
ωιξεω τπιξι – γιλΰεο, ηψγδ, δτψςεϊ ωιπδ (ΰιπρεξπιδ), δψτρ, ζιδεξι ωμαχϊ, δτψςδ λτιιϊιϊ θεψγπιϊ (OCD), ϊρξεπϊ βιμ δξςαψ, ϊρξεπϊ χγν ερϊιϊ (PMS), ΰιο ΰεπεϊ.
ωιξεω ηιφεπι – τφςιν, ηϊλιν, ωψιθεϊ, λιαιν, λεειεϊ, ζιδεξι ωμαχϊ.
ξιπεπιν
ϊξφιϊ πεζμιϊ αψιλεζ 1:3, 45% ΰμλεδεμ – 4-10 ξ"μ αιεν.
ϊξφιϊ ιαωδ αψιλεζ 0.3% hypericin – ξιπεο ωμ 300-900 ξ"β αιεν.
ημιθδ – 3-12 βψν αιεν.
ατεψξεμδ – 20%-30%.
ψβιωεϊ
ωιξεω ατψς ξηεψψ ςμεμ μδβαιψ(1) ψβιωεϊ μχψιπϊ UV.
χιιν γιεεη ΰεγεϊ ΰιωδ αϊ 47 ωηεεϊδ ϊετςεϊ μεεΰι ξψεαεϊ ξωιξεω ατψς ξηεψψ (χεφψ πωιξδ, διτψ-επθιμφιδ, γετχ ξεΰυ, ψςγ, δρξχδ, δϊψηαεϊ ΰιωεπιν εψιπιθιρ), λλμ δπψΰδ αςχαεϊ ϊβεαδ ΰμψβιϊ μφξη(5).
ϊετςεϊ μεεΰι
ξξηχψιν χμιπιιν λτεμι ρξιεϊ ςεμδ λι ϊετςεϊ μεεΰι μπθιμϊ τψς ξηεψψ διπο πγιψεϊ (ωιςεψ ωμ 0%-5.9%), ΰιπο παγμεϊ ξωιξεω ατμραε ετηεϊεϊ ξωιξεω αϊψετεϊ πεβγεϊ γιλΰεο(6,7).
ϊετςεϊ δμεεΰι δπτεφεϊ δο ϊρξιπιν αξςψλϊ δςιλεμ εδβαψϊ ψβιωεϊ δςεψ μχψιπϊ δωξω (δΰηψεπδ ξεςψλϊ αωλιηεϊ ξγεεηϊ ωμ λ-0.0003%)(8).
ϊετςεϊ περτεϊ ωγεεηε λεμμεϊ λΰαι ψΰω, γετχ ξεβαψ (τμτιθφιεϊ), ϊωιωεϊ, ΰι ωχθ, ηψγδ, πεχωεϊ αξτψχιν, ψςγ, δζςδ, λΰα εςεειϊεϊ αωψιψιν εδωϊπδ ϊλετδ(9-15).
ωιξεω αϊξφιεϊ τψς ξηεψψ ΰιπε βεψν μϊετςεϊ μεεΰι μααιεϊ εΰπθιλεμιπψβιεϊ δπτεφεϊ αωιξεω αϊψετεϊ πεβγεϊ γιλΰεο(16).
ξρχιψδ ωμ γιεεηι ϊβεαεϊ ϊψετϊιεϊ αΰερθψμιδ αιο δωπιν 2000-2013 ςεμδ λι ωιςεψ ϊετςεϊ δμεεΰι δπβψξεϊ ξωιξεω αϊψετεϊ ξξωτηϊ δ-SSRI’s διπε τι 5 ξωιξεω ατψς ξηεψψ (447 μςεξϊ 84 ξχψιν αδϊΰξδ). ϊετςεϊ δμεεΰι μωπι δθιτεμιν διπο χμεϊ ςγ αιπεπιεϊ. ςν ζΰϊ, μωιξεω αϊψετδ Fluoxetine ξχεωψεϊ ιεϊψ ϊετςεϊ μεεΰι ξρλπεϊ ηιιν εξχψι ξεεϊ. δηεχψιν ξφιιπιν ωιιϊλο ωβν πθιμϊ τψς ςμεμδ μβψεν μϊετςεϊ μεεΰι ξρελπεϊ εΰσ μξχψι ξεεϊ, ΰκ ωΰμε ΰιπν ξγεεηιν. λξε λο, δηεχψιν ξφιιπιν ωχωδ μδϊιιηρ μδαγμιν αλξεϊ δγιεεηιν ξαμι μδωεεϊν αιηρ μδιχσ δωιξεω αλμ ΰηγ ξδθιτεμιν. αξΰξψ ζδ ξφειιο λι δετςϊ ριπγψεν ρψεθεπιο ξχεωψϊ μπθιμϊ SSRI’s αμαγ, ΰεμν δηεχψιν ξφιιπιν ωιιϊλο ωιω χεωι αζιδει δϊετςδ μΰηψ πθιμϊ τψς απϊιηεϊ ωμΰηψ δξεεϊ(403).
γιεεηι ξχψδ ξαεγγιν ωλμμε ωιξεω αϊξφιεϊ τψς ξηεψψ (ψεαν αξιπεπιν μΰ ιγεςιν, αΰπωιν μΰ αψιΰιν, ημχν αξχαιμ μθιτεμ ϊψετϊι περσ) ξχεωψιν μδετςϊ δξφαιν δαΰιν:
ξΰπιδ (14 ξχψιν, ψεαν αςμι διρθεψιδ τριλιΰθψιϊ ε/ΰε μφγ ϊψετεϊ ΰε ηεξψιν ΰηψιν δξωτιςιν ςμ ξςψλϊ δςφαιν)(17-23)
ψβιωεϊ ξεβαψϊ μχψιπδ (5 ξχψιν(24-28); αΰηγ ξδξχψιν, δψβιωεϊ δετιςδ μΰηψ 3 ωπιν ωμ πθιμϊ τψς ξηεψψ(25); αξχψδ ΰηψ δψβιωεϊ πφτϊδ μΰηψ θιτεμι μιιζψ(26)
ψβιωεϊ ιϊψ ςφαιϊ εηεωιϊ (5 ξχψιν)(5,29)
τριλεζδ (αηεμι ΰμφδιιξψ ερλιζετψπιδ)(30-32)
ςμιδ αψξεϊ δ-TSH (ΰψαςδ ξϊεκ 37 ξχψιν αξηχψ ψθψερτχθιαι)(33,34)
πειψετϊιδ(35)
ιϊψ μηυ γν (2 ξχψιν, ΰηγ ξδν λμμ βν δζιεϊ)(36,37)
ηωγ μϊρξεπϊ βξιμδ ξτψς ξηεψψ (αηιμδ, ΰπεψχριδ, ρηψηεψϊ, ιεαω ατδ, φξψξεψεϊ χεψ εϊωιωεϊ; δϊρξιπιν δβιςε μωιΰν αιεν δωμιωι εημτε μΰηψ 8 ιξιν ξδετςϊν) ωπηωγϊ βν λζιδεν ειψΰμι ΰε ηιιγχι(38)
ςμιδ χμδ εδτιλδ αΰπζιξι λαγ(39) ΰφμ 26 πωΰι HIV (ϊετςδ ωμΰ πφτϊδ αξηχψιν χμιπιιν(40,41))
ψςιμεϊ λαγιϊ (ξχψδ αεγγ, ξιπεο μΰ ιγες)(42)
ςεειϊεϊ ξςιιν εηριξϊ ξςιιν αΰιωδ αϊ 67(43)
δτψςεϊ αϊτχεγ ξιπι (2 ξχψιν; ΰηγ αξιπεο ωμ 3.6 ρκ διτψιφιο μιεν αξχαιμ μϊψετδ Sertraline ωβψξδ μΰεϊο ϊετςεϊ βν μαγδ(44), δωπι αΰγν ωραμ ξηψγδ, γιλΰεο εδτψςδ λτιιϊιϊ-θεψγπιϊ(45))
ξηωαεϊ ΰεαγπιεϊ εψφηπιεϊ (μφγ πθιμϊ ειθξιο C, αΰιωδ αϊ 51 ωλαψ ηεεϊδ ΰϊ δϊετςδ αςαψ)(46)
ψβιωεϊ ξεβαψϊ μχψιπδ πφτϊδ βν αωμεωδ ξχψιν ωλμμε ωιξεω ξχεξι (ηιφεπι) αχψν ΰε ωξο τψς ξηεψψ (μαγ ΰε αωιμεα ςν πθιμδ τεξιϊ αξιπεο μΰ ιγες)(47). ιω μφιιο λι ωπιιν ξδξχψιν λεμμιν ϊημεΰδ αζΰαϊ ΰε τρεψιΰζιρ.
ξωεν ωςμ τψς ξηεψψ πςψλε ξΰεϊ ξηχψιν χμιπιιν, ημχν αγχε ΰϊ δωτΜςϊ τψς ςμ τβιςδ αςιψπεϊ ΰε ϊτχεγ χεβπιθιαι εξφΰε λι ΰιο τβιςδ λζΰϊ εΰιωψε ΰϊ αθιηεϊ δωιξεω ατψς αζξο πδιβδ αψλαιν(48-54).
ξιπεο ιϊψ
ξιπεο ιϊψ ωμ τψς ξηεψψ ςμεμ μβψεν μψβιωεϊ ξεβαψϊ μχψιπδ ΰεμθψΰ-ρβεμιϊ (UV), δξϊαθΰϊ ατψιηδ, ςχφευ εΰγξεξιεϊ αςεψ, 24 ωςεϊ μΰηψ δηωιτδ(1).
αξηχψιν χμιπιιν πφτϊδ ςμιδ χμδ αψβιωεϊ ξϊπγαιν ωπθμε ϊξφιεϊ τψς ξηεψψ δξλιμεϊ διτψιφιο αξιπεο 5-10 ξ"β(11), εςμιδ χμδ ςγ ξϊεπδ εδτιλδ αψβιωεϊ πωΰι HIV εηεμι γμχϊ λαγ (δτθιθιρ C) απθιμδ τεξιϊ ΰε ςιψει εψιγι ωμ διτψιφιο αξιπεο 0.05-0.5 ξ"β μλμ χ"β ξωχμ βεσ αιεν(40,41,55,56).
μςεξϊ ζΰϊ, αξηχψιν χμιπιιν ωπεςγε μαγεχ ΰϊ δωτΜςϊ δφξη ςμ ψβιωεϊ δςεψ μχψιπϊ UV, μΰ πφτϊδ ςμιδ αψβιωεϊ απθιμδ τεξιϊ ωμ ϊξφιεϊ τψς δξλιμεϊ 2.7-5.4 ξ"β ρκ διτψιφιο αιεν (μξωκ 7-15 ιξιν)(57-59), μξςθ αχαεφδ ωμ αδιψι ςεψ αςμι ςεψ ψβιω μχψιπδ ξμλϊηιμδ.
αξβεεο ψηα ωμ αςμι ηιιν πφτϊδ ψβιωεϊ ξωϊπδ μΰεψ ωξω εωιπειι θξτψθεψδ αςχαεϊ φψιλϊ ξιπι τψς ωεπιν δςωιψιν ατιβξπθ διτψιφιο (ξφα δξλεπδ Hypericism), αξιπεπιν δωχεμιν μλ- 10-40 βψν φξη μλμ χ"β ξωχμ βεσ (τι 30-50 ξδξιπεο δψτεΰι δξεξμυ μαπι ΰγν)(60-63). δδωτςδ μΰ πφτϊδ αξιπεο ωμ 1 βψν τψς ξηεψψ μλμ χ"β ξωχμ βεσ(62).
δβαψϊ δψβιωεϊ μΰεψ ξιεηρϊ μδιτψιφιο(27) εΰιπδ φτειδ αξιπεπιν δξχεαμιν απθιμδ τεξιϊ μωιξεω αγιλΰεο(7,57).
μΰ χιιξιν γιεεηι ξχψδ ΰξιπιν ΰεγεϊ διτψιφιζν ααπι ΰγν ςχα φψιλδ τεξιϊ ωμ τψς ξηεψψ(1,24-26,47).
τψλεριν πφτε απςψδ αϊ 16 ωπθμδ 4.5 βψν ξεφψ τψς ξηεψψ αιεν (ϊεφψϊ εϊλεμδ ΰιπν ιγεςιν), μξωκ ωαεςιιν εςεγ ξπδ ωμ 15 βψν ξΰεϊε ξεφψ αιεν ΰωτεζδ. λςαεψ ωιωδ ιξιν ωεηψψδ μαιϊδ αϊτχεγ ϊχιο, εδτψλεριν μΰ δετιςε ωεα αξδμκ ξςχα ωμ ωιωδ ηεγωιν(64).
ΰζδψεϊ εφςγι ξπς
θιτεμ αγΔιλΰεο – ςμ ΰσ διεϊε ημετδ ιςιμδ μθιτεμ ϊψετϊι χεπαπφιεπμι αξχψιν ωμ γιλΰεο χμ ςγ αιπεπι(65), τψς ξηεψψ ΰιπε ξϊΰιν λθιτεμ αεγγ αγιλΰεο ηξεψ δξμεεδ αϊρξιπιν τριλεθιιν, ρλπϊ ΰεαγπεϊ ΰε τβιςδ αϊτχεγ ιεξιεξι(1,66-68). ςν ζΰϊ, βν αξχψιν ΰμε, ωιξεω ατψς ξηεψψ ςωει μδιεϊ ϊερτϊ ψαϊ ςψκ μθιτεμιν ΰηψιν λβεο τριλεϊψτιδ εθιτεμ ϊψετϊι (αξιγδ εδωιμεα ΰτωψι)(1).
αξιγδ εμΰ πφτδ ωιτεψ αξφα δγιλΰεο ϊεκ 4-6 ωαεςεϊ ξϊηιμϊ δωιξεω ατψς ξηεψψ, ιω μδτριχ ΰϊ δθιτεμ εμδημιτε αΰηψ(1).
απιβεγ μωιξεω αϊψετεϊ ξςλαεϊ MAO χεπαπφιεπμιεϊ, αξδμκ δθιτεμ ατψς ξηεψψ(1) ΰιο φεψκ μδιξπς ξξζεπεϊ δξλιμιν θιψξιο (λβεο βαιπεϊ, αιψδ ειιο) εϊψετεϊ λβεο L-dopa.
ψβιωεϊ μωξω (phototoxicity) – ξεθα μπχεθ ζδιψεϊ αωιξεω ατψς ξηεψψ αχψα ΰπωιν αςμι ςεψ αδιψ, ψβιωεϊ μχψιπϊ UVA ε/ΰε λΰμε δπεθμιν ϊλωιψιν δςμεμιν μδβαιψ ΰϊ ψβιωεϊ δςεψ μχψιπδ (δψηαδ ϊηϊ ρςιτι ξιπεο ιϊψ εϊβεαεϊ δγγιεϊ).
ξεξμυ ωξθετμιν δπεθμιν ξιπεπιν δβαεδιν ΰε ξχαιμιν μ-2.7 ξ"β ρκ διτψιφιο μιεν μΰ ιαμε ζξο ψα αηωιτδ μωξω ειξπςε ξχψιπϊ UVA ξμΰλεϊιϊ(26).
δμιλιν λιψεψβιιν – ιω μδτριχ ΰϊ δωιξεω ατψς ξηεψψ 10-14 ιξιν μτπι λμ δμικ λιψεψβι ωγεψω δψγξδ, ξηωω μτβιςδ αιςιμεϊ δϊψετεϊ(67-75).
ρεΜλψϊ εςξιγεϊ μΰιπρεμιο - ξεθα μπχεθ ζδιψεϊ αωιξεω ατψς ξηεψψ αχψα ηεμι ρελψϊ (ωΰιπν πεθμιν ΰϊ δϊψετδ Metformin).
αξηχψ χμιπι αε δωϊϊτε 10 βαψιν φςιψιν εαψιΰιν, πξφΰ λι ωιξεω ΰψεκ θεεη ατψς ςμεμ μδτηιϊ δτψωϊ ΰιπρεμιο ΰπγεβπιϊ εαλκ μτβες αραιμεϊ μβμεχεζ. δξιπεο ωπιθμ διδ λξερϊ 240-294 ξΨβ ϊξφιϊ τψς ξηεψψ, δξλιμδ 900 ξχΨβ διτψιφιο, τςξιιν αιεν. μΰηψ πθιμϊ ϊξφιϊ τψς ξηεψψ μξωκ 21 ιεν ςγ 6 ωαεςεϊ, πφτϊδ ςμιδ ωμ λ-40% αςψλι δρελψ ωπξγγε αξαηο ραιμεϊ μβμεχεζ. ιω μφιιο λι αξηχψ ζδ μΰ πφτε ωιπειιν αςψλι δβμεχεζ αφεν ωμ δξωϊϊτιν, ελο μΰ διϊδ αχψδ ςμ ϊζεπϊν(399).
δϊεειεϊ πβγ
ΰιο μδωϊξω ατψς ξηεψψ αχψα ΰπωιν αςμι διρθεψιδ ωμ ξΰπιδ, διτεξΰπιδ ΰε δτψςδ γε χεθαιϊ(1,10,17-23,68,76).
ψςιμεϊ
αςμι ηιιν ωεπιν ωφψλε 2 βψν τψς ξηεψψ μλμ χ"β ξωχμ βεσ αξωκ ωπδ ωμξδ μΰ δφιβε λμ δωτςδ ψςιμδ(77,78).
λξε λο, μΰ πφτϊδ ςχδ βπθεχριϊ (genotoxicity) αςχαεϊ ωιξεω ατψς ξηεψψ(43,79).
ξγγ ψςιμεϊ LD50: αςλαψιν; αιο 780 ξ"β μ-4.3 βψν μλμ χ"β ξωχμ βεσ(80).
ϊβεαεϊ δγγιεϊ ςν ϊψετεϊ / φξηι ξψτΰ / ϊερτι ϊζεπδ
δωτςδ ςμ ηιμεσ ηεξψιν ϊψετϊι
τψς ξηεψψ ιγες λαςμ δωτςδ ςεφξϊιϊ(81-83) ςμ ΰπζιξι φιθελψεΙν P450 αλαγ εαξςιιν (αξιεηγ CYP 3A4) εςμ ξπβπεο P-gp.
αξρτψ ξηχψιν χμιπιιν(96,105,176,192,411) ωπςψλε αχψα παγχιν αψιΰιν, δγβιξε ϊξφιεϊ τψς ξηεψψ (αξιπεο 300-500 ξ"β τςξιιν ΰε ωμεω τςξιν αιεν αξωκ ςωψδ ιξιν ςγ ωξεπδ ωαεςεϊ) δβαψδ ξεαδχϊ ωμ τςιμεϊ δΰπζιν CYP3A4 εαςχαεϊιε ιψιγδ ξεαδχϊ(96,105,176,192) αηωιτδ δριρθξιϊ ωμ δϊψετδ Midazolam. ιω μφιιο λι τψς ξηεψψ δωτις αΰετο ξεαδχ ιεϊψ ςμ τςιμεϊ δΰπζιν αξςι αδωεεΰδ μτςιμεϊε αλαγ, λτι ωπφτδ αξηχψιν ωαδν δϊψετδ πιθμδ τεξιϊ μςεξϊ ξηχψιν ωαδν δϊψετδ πιϊπδ αδζψχδ(105,412).
ρχιψδ(448) ξγεεηϊ ςμ ξηχψ χμιπι(449) ωπςψκ αχψα 12 παγχιν αψιΰιν (θεεη βιμΰιν 20-33), εαε τψς ξηεψψ ωπιθμ αωιμεα ςν δϊψετδ Midzaolam αξωκ 14 ιξιν, δξωικ μδβαιψ ΰϊ τιπει δϊψετδ ςγ ωαες μΰηψ δτρχϊ πθιμϊε, λκ ωμξςωδ δβαψϊ τςιμεϊ δΰπζιν CYP3A4 τηϊδ αδγψβδ αξωκ ωαες ιξιν ςγ μηζψϊδ μξφα δαριρ.
τψς βεψν μδβαψϊ ϊδμιλι ηιμεσ ηεξψιν (τιψεθ αδξωκ) εςμ ιγι λκ μδτηϊδ ωμ ψξϊ δϊψετεϊ δγν.
δωτςδ ζε ξιεηρϊ αψεαδ(84-87) μψλια hyperforin.
ρχιψεϊ ωιθϊιεϊ(446,413) ωπςψλε απεωΰ ΰωψ λμμε 59 ε-31 ξηχψιν χμιπιιν αδϊΰξδ, ξφΰε λι αξηχψιν ωαδν δωϊξωε αψιλεζ βαεδ ωμ διτψτεψιο αϊξφιϊ (ξςμ 10 ξ"β μιεν) δεγβξδ δβαψδ ωμ τςιμεϊ ΰπζιξι CYP3A εΰιμε αΰμδ ωδωϊξωε αψιλεζ πξεκ ωμ διτψτεψιο αϊξφιϊ (ξϊηϊ μ-4 ξ"β μιεν) μΰ δεγβξδ δωτςδ ξεαδχϊ ςμ δΰπζιξιν δμμε.
ψλια ζδ ΰσ βεψν μδτςμδ ςεφξϊιϊ ωμ χεμθο pregnane ΰε steroid X (ξλεπδ αχιφεψ: SXR ΰε PXR). χεμθο ζδ, δξετςμ βν ςμ ιγι ϊψετεϊ περτεϊ, βεψν βν μαγε μδβαψδ ξωξςεϊιϊ(88-90) ατςιμεϊν ωμ ΰπζιξι δφιθελψεΙν (εαλμμν CYP3A4) εξπβπεο P-gp.
τψς ξηεψψ ξγβιν αΰετο ηγ ξωξςι ωξηχψι ξςαγδ ΰιπν ξπαΰιν ωμ ϊδμιλιν αιεμεβιιν αϊεκ βεσ δΰγν. μξψεϊ ωαξηχψι ξςαγδ(82,83) δεγβν ςιλεα ωμ CYP 3A4, αξηχψιν χμιπιιν δεγβξδ αΰετο ηγ ξωξςι δβαψϊ τςιμεϊ δΰπζιν(91). αξχψιν πγιψιν, πθιμδ ξωεμαϊ ςν ϊψετεϊ ξρειιξεϊ ςμεμδ ϊηιμδ ςμεμδ μςλα(92) ΰϊ δΰπζιν CYP 3A4 αΰετο ζξπι εΰχεθι, λτι ωπφτδ αωιμεα ςν δϊψετδ Voriconazole (εμλο αϊηιμδ ςμδ ψιλεζ δϊψετδ αγν α-22%).
λξε λο, χιιξεϊ ςγειεϊ(93,94,402) δξψξζεϊ ςμ δβαψδ ωμ τςιμεϊ δΰπζιξιν CYP 2C19 ε-2E1.
πψΰδ ωδωτΜςϊ δφξη ςμ τςιμεϊ δΰπζιν CYP2C19 διΰ ϊμειιϊ βπεθιτ(414).
αξηχψ χμιπι(415) ΰχψΰι εξαεχψ αξαπδ ξφεμα ωπςψκ ςμ 12 παγχιν αψιΰιν, ΰωψ μωιωδ ξϊελν πθιιδ βπθιϊ μτςιμεϊ ξετηϊϊ ωμ δΰπζιν CYP2C19 εμωιωδ ξϊελν πθιιδ βπθιϊ μτςιμεϊ ξεβαψϊ ωμ δΰπζιν, πθιμδ ωμ λξερεϊ διτψιχεν (ωϊεχππε μδλιμ 0.3% διτψιφιο εμτηεϊ 4% διτψτεψιο) αξιπεο 900 ξ"β μιεν αξωκ ωαεςιιν δβαιψδ ΰϊ τςιμεϊ δΰπζιν α-151.5% (p=0.0156) αχψα δπαγχιν ςν δπθιιδ δξεβαψϊ μτςιμεϊ δΰπζιν αμαγ. μων αχψδ παηπδ βν δωτΜςϊ δφξη ςμ τςιμεϊ δΰπζιν CYP1A2 αωϊι χαεφεϊ δπαγχιν εμΰ πφτϊδ λμ δωτςδ ωμ δφξη ςμ τςιμεϊ ΰπζιν ζδ.
μΰ πφτϊδ δωτςδ τψξχεχιπθιϊ(95,96) ςμ δϊψετεϊ Ibuprofen ε-Tolbutamide, ωςεαψεϊ ηιμεσ δηεξψιν γψκ δΰπζιν CYP2C9, ΰκ ψιλεζι ϊψετεϊ ΰηψεϊ ωςεαψεϊ ηιμεσ ηεξψιν γψκ ΰπζιν ζδ λο τηϊε.
αξηχψ χμιπι(152) ωπςψκ αχψα 12 παγχιν αψιΰιν, ξϊο ϊξφιϊ τψς ξηεψψ (ωδλιμδ 0.825 ξ"β/βψν διτιψιφιο) αξωκ ωαεςιιν αωιμεα ςν δϊψετδ χεξγιο (Warfarin) δβαιψ ΰϊ τιπει δξθαεμιθιν S-warfarin ε-R-warfarin (α-29% ε-23% αδϊΰξδ) ςμ ιγι δβαψϊ τςιμεϊ δΰπζιν CYP2C9 ΰκ μΰ δωτις αξεαδχ ςμ τςιμεϊ δϊψετδ.
αξηχψ χμιπι περσ(165) ωπςψκ αχψα 21 παγχιν αψιΰιν, ϊξφιϊ τψς ξηεψψ αξιπεο 900 ξ"β μιεν (δψλα μΰ φειο) αξωκ 15 ιξιν δτηιϊδ ΰϊ δηωιτδ δριρθξιϊ (μτι δωθη ϊηϊ δςχεξδ δτψξχεχιπθιϊ) εδψιλεζ δξχριξμι ωμ δϊψετδ Gliclazide ωπιϊπδ ηγ τςξιϊ α-35% εα-22% ςμ ιγι δβαψϊ τςιμεϊ δΰπζιν CYP2C9.
μΰ πφτϊδ δωτςδ(93,96-99) ςμ ξθαεμιζν ωμ χτΰιο, δςεαψ ηιμεσ ηεξψιν γψκ δΰπζιν CYP 1A2, μξςθ ξηχψ ΰηγ(100), αε πφτϊδ δβαψδ ατςιμεϊ δΰπζιν αχψα 8 πωιν (αςεγ αβαψιν ωπαγχε αΰεϊε ξηχψ μΰ πφτϊδ δωτςδ), γαψ δξψξζ ωτςιμεϊ δΰπζιν ςμεμδ μδιεϊ ψβιωδ λϊμεϊ αξβγψ(68).
χιιξεϊ ςγειεϊ ρεϊψεϊ βν μβαι δδωτςδ ςμ δΰπζιν CYP 2D6: αςεγ πφτϊδ δβαψδ αξηχψ χμιπι ΰηγ(93), μΰ πφτϊδ δωτςδ αΰηψ(101,102).
αξηχψ χμιπι(416), τψς ξηεψψ ωπιϊο αξιπεο 1800 ξ"β μιεν αξωκ 16 ιξιν δβαιψ ΰϊ δαιθει δβπθι ωμ ξπβπεο P-gp τι 4.2 (p<0.05) αϊΰιν ξεπεπεχμιΰψιν ωπγβξε ξο δγν δτψιτψι ωμ παγχιν αψιΰιν.
αΰετο ϊιΰεψθι, δβαψϊ τςιμεϊε ωμ ξπβπεο P-gp ςμεμδ μδτηιϊ(103) ΰϊ ψιλεζι δϊψετεϊ Vincristine, Vinblastine, ΰπϊψφιχμιπιν, ΰτιτεγετιμεθεχριπιν (Epipodophyllotoxins, λγεβξϊ δϊψετδ Etoposide) εθχρπιν (Docetaxel, Paclitaxel), απερσ μϊψετεϊ ωιτεψθε αδξωκ.
ρχιψδ(417) ξξμιφδ μπχεθ ζδιψεϊ αωιμεα τψς ξηεψψ ςν ϊψετεϊ δςεαψεϊ ηιμεσ ηεξψιν γψκ δΰπζιξιν CYP3A4 ε-CYP2C9 εγψκ ξπβπεο P-gp διεϊ ωτψς ξηεψψ ξβαιψ αξεαδχ ΰϊ τςιμεϊν εςμεμ μδτηιϊ ξωξςεϊιϊ ΰϊ ψιλεζ δϊψετεϊ αγν.
αΰετο ςχψεπι, πιϊο μδιξπς ξϊβεαεϊ δγγιεϊ ΰμε ςμ ιγι ωιξεω αϊξφιεϊ πθεμεϊ ΰε γμεϊ αδιτψτεψιο(1) (λβεο ΨψξεθιαΨ), λτι ωιτεψθ αημχ ξδξηχψιν.
λμ δδεληεϊ εδξρχπεϊ αρςιτιν δαΰιν ξαερρεϊ ςμ ξηχψιν χμιπιιν, ΰμΰ ΰν φειιο ΰηψϊ.
ϊψετεϊ ξγλΰεϊ ηιρεο (Cyclosporin, Tacrolimus)
ΰιο μωμα ϊψετεϊ ΰμε ςν τψς ξηεψψ.
δωιμεα ςμεμ μδτηιϊ ΰϊ ψξεϊ δϊψετδ αγν (40-47%), λτι ωφειιο αρχιψδ(418) εγεεη αξηχψιν χμιπιιν εγιεεηι ξχψδ ψαιν(5,104-121,419-420), ςχα δβαψϊ ηιμεσ ηεξψιν ϊψετϊι (P-gp, CYP 3A4).
μςεξϊ ζΰϊ, λΰωψ πςωδ ωιξεω αϊξφιεϊ γμεϊ αδιτψτεψιο (λ-0.1%) μΰ πφτϊδ δωτςδ ςμ δζξιπεϊ δαιεμεβιϊ ωμ Cyclosporin εμΰ πφτδ ωιπει αψξϊ δϊψετδ αγν(106,108,119).
αΰετο ϊιΰεψθι, δδξμφδ(68,122,123) ϊχτδ βν μϊψετεϊ ξγλΰεϊ ηιρεο περτεϊ λβεο Rapamycin, μξψεϊ ξηρεψ αξηχψιν χμιπιιν τψθπιιν.
ιω μφιιο λι μτι ρχιψδ(421), αξηχψ χμιπι(115) ωπςψκ ςμ ωξεπδ παγχιν ξεωϊμι λμιεϊ αξφα ιφια δπεθμιν Tacrolimus, μΰ πφτϊδ δωτςδ ξεαδχϊ ςμ δϊψετδ ξιχετπεμθ (mycophenolate mofetil) αςχαεϊ ωιμεαδ ςν ϊξφιϊ τψς ξηεψψ αξιπεο 600 ξ"β μιεν αξωκ 14 ιξιν.
δςψϊ ξςψλϊ: δϊψετδ ξιχετπεμθ ΰιπδ ςεαψϊ ηιμεσ ηεξψιν ξωξςεϊιϊ γψκ ΰπζιξι δφιθελψεΙν.
ϊψετεϊ μδργψϊ χφα μα: βμιχεζΔιγιν χψγΔιΰμιιν (Digoxin)
ΰιο μωμα ϊψετεϊ ΰμε ςν τψς ξηεψψ.
δωιμεα ςμεμ μδτηιϊ ΰϊ ψξεϊ δϊψετδ αγν (18-27%)(87,99,124-126), λϊμεϊ αξιπεο δφξη εψιλεζ δδιτψτεψιο αϊξφιϊ(87,127), ςχα δβαψϊ ηιμεσ ηεξψιν ϊψετϊι (P-gp).
ηεξψι δψγξδ (Fentanyl, Propofol, Sevoflurane, NO)
ΰιο μωμα ϊψετεϊ ΰμε ςν τψς ξηεψψ.
γιεεηι ξχψδ ξςιγιν ςμ δωτςεϊ ωεπεϊ δπβψξεϊ ςχα ξωμα ζδ(70,74).
χιιν ηωω ϊιΰεψθι βν ξϊβεαεϊ δγγιεϊ ωμ τψς ςν ηεξψιν περτιν αδν πςωδ ωιξεω αξδμκ πιϊεηιν(67-69), λγεβξϊ ΰετιεΰιγιν (Meperidine) εηεξψιν ριξτθθιιν(72,73,128) (λβεο pseudoephedrine).
ϊψετεϊ πεβγεϊ γΔιλΰεο (θψιφιχμιιν, SSRI's, SNRI’s, NSRI’s, ξςλαι MAO εϊψετεϊ ρψεθεπψβιεϊ περτεϊ)
ιω μπχεθ ζδιψεϊ αωιμεα τψς ξηεψψ ςν ϊψετεϊ ΰμε.
ξξρτψ γιεεηι ξχψδ (αδξωκ) ςεμδ λι δξωμα ςμεμ μωαω ΰϊ δωτΜςϊ δϊψετδ.
Amitriptyline – ιω μπχεθ ζδιψεϊ αωιμεα τψς ξηεψψ ςν ϊψετδ ζε. ξηχψ χμιπι ωαε πιϊπδ ϊξφιϊ τψς ξηεψψ αξιπεο 900 ξ"β μιεν αξωκ ωαεςιιν μπαγχιν δπεθμιν ΰϊ δϊψετδ, δγβιν δτηϊδ ξεαδχϊ ωμ ψξεϊ δϊψετδ αγν(129), ςχα δβαψϊ ηιμεσ ηεξψιν ϊψετϊι (CYP 3A4, P-gp).
μξψεϊ ξηρεψ αξηχψιν χμιπιιν απεωΰ, δδξμφδ(68) ϊχτδ βν μϊψετεϊ πεβγεϊ γιλΰεο περτεϊ λβεο Imipramine ε-Amoxapine, εβν SSRI’s λγεβξϊ δϊψετεϊ Citalopram, Fluvoxamine, δθψιτθπιν Naratriptan, Rizatriptan, Sumatriptan ε-Zolmitriptan εξςλαι MAO, ςχα ηωω μηιμεσ ηεξψιν ξεβαψ(128,130-133).
απερσ, ςμ τι ρχιψεϊ ωιθϊιεϊ (85,97) χιιν ηωω ξϊρξεπϊ ρψεθεπιο ωςμεμδ μδιεεφψ ξξωμα ζδ, ςμ ΰσ ξπβπεπι τςεμδ ωεπιν ωμ τψς εδϊψετεϊ.
χιιξιν ξρτψ γιεεηι ξχψδ(141-143,145,146,148) δξϊΰψιν ϊβεαεϊ δπηωγεϊ λϊρξεπϊ ρψεθεπιο αςχαεϊ ωιμεα τψς ξηεψψ ςν δϊψετεϊ Paroxetine, Sertraline, Venlafaxine, Trazodone ε-Nefazodone.
βιωεϊ ωεπεϊ ξξμιφεϊ ςμ ϊχετϊ χιψεψ (washout) ωμ 2-3 ωαεςεϊ μτπι δξςαψ αιο δφξη μϊψετεϊ πεβγεϊ γιλΰεο χεπαπφιεπΰμιεϊ(149).
αρχιψδ(422), γεεη ςμ ϊιΰεψ ξχψδ(423) ΰεγεϊ ΰιωδ αϊ 52 δρεαμϊ ξδτψςδ γε χεθαιϊ, ιϊψ μηυ γν εδτψςεϊ αωεξπι δγν, ΰωψ πθμδ ΰϊ δϊψετδ Venlafaxone αωιμεα ςν δφξη τψς ξηεψψ (Hypericum perforatum). λΰωψ δημδ μιθεμ ξιφει ωεψω ρμψι μθιτεμ αϊρξιπι βιμ δξςαψ ηεεϊδ δΰιωδ δϊχσ ξΰπιδ ΰωψ πας ξςμιδ αψιλεζ δϊψετδ αγξδ, λλμ δπψΰδ λϊεφΰδ ξςιλεα τςιμεϊ δΰπζιν CYP2D6 δξτψχ ΰεϊδ.
αΰν πγψω ξωμα ζδ, ιω μδωϊξω αϊξφιϊ πθεμδ ΰε γμδ αδιτψτεψιο εμδςμεϊ ΰϊ ξιπεο δτψς αδγψβδ.
Buproption – ξεθα ωμΰ μωμα ϊψετδ ζε ιηγ ςν τψς ξηεψψ.
ρχιψδ(421) ξγεεηϊ ςμ ξηχψ χμιπι(424) ωπςψκ ςμ παγχιν αψιΰιν (βαψιν) εαε τψς ξηεψψ αξιπεο 975 ξ"β μιεν αξωκ ωαεςιιν δτηιϊ αξεαδχ ΰϊ δψιλεζ ατμρξδ ωμ δϊψετδ bupropion (δςεαψϊ ηιμεσ ηεξψιν γψκ δΰπζιν CYP2BΔ6) ωπιθμδ ηγ τςξιϊ εδβαιψ ΰϊ τιπειδ.
ΰιωδ αϊ 58 ωπθμδ 300 ξΨβ ϊξφιϊ τψς αιεν μξωκ ξρτψ ωπιν εδημδ μιθεμ ΰϊ δϊψετδ, τιϊηδ γιρθεπιδ (dystonia, ϊρξεπϊ πειψεμεβιϊ-ξεθεψιϊ δβεψξϊ μδϊλεεφειεϊ χαεφεϊ ωψιψιν) αφγ διξπι ωμ τπιδ, λςαεψ 4 ιξιν ωμ πθιμδ ξωεμαϊ. ϊχετϊ δδημξδ ΰψλδ ξρτψ ηεγωιν ελμμδ ωιξεω αϊψετεϊ δψβςδ ωεπεϊ(150).
ϊψετεϊ ΰπθι τριλεθιεϊ (Clozapine)
ΰιο μωμα ϊψετδ ζε ςν τψς ξηεψψ.
δωιμεα ςμεμ μδτηιϊ ΰϊ ψξεϊ δϊψετδ αγν ςχα δβαψϊ ηιμεσ ηεξψιν ϊψετϊι (CYP2D6, CYP2C9, CYP2C19, CYP3A4, CYP1A2, P-gp).
ρχιψδ(421) ξγεεηϊ ςμ ϊιΰεψ ξχψδ(425) αε ΰιωδ αϊ 41 δξθετμϊ α- Clozapine ωμχϊδ αδϊχσ τριλεθι μΰηψ ωωιμαδ πθιμδ ωμ τψς ξηεψψ ςν δϊψετδ. ααγιχϊ γν πφτϊδ ιψιγδ ξωξςεϊιϊ αψξεϊ δϊψετδ αγξδ. μΰηψ δτρχϊ δωιξεω αφξη ξφαδ δπτωι ωμ δΰιωδ δϊιιφα εψξεϊ δϊψετδ αγξδ ηζψε μθεεϊ δϊχιο.
ςμ τι δρχιψδ(421) ξεξμυ μδιξπς ξωιμεα ϊψετεϊ ΰπθι τριλεθιεϊ περτεϊ λβεο Olanzapine, Quetiapine, Risperidone, Ziprasidone δςεαψεϊ ΰσ δο ηιμεσ ηεξψιν γψκ ΰπζιξι δφιθελψεΙν.
πεβγι χψιωδ
Warfarin – ΰιο μωμα ϊψετδ ζε ςν τψς ξηεψψ. δωιμεα ςμεμ μδτηιϊ ΰϊ ψξεϊ δϊψετδ αγν (39%)(151-152,426-427) ςχα δβαψϊ ηιμεσ ηεξψιν ϊψετϊι (δβαψϊ τςιμεϊ CYP2C9, CYP1A2 ε-CYP3A4).
χιιξιν γιεεηιν ΰεγεϊ 12 ξχψιν αδν πφτϊδ ςμιδ ΰε ιψιγδ αςψλι INR απθιμδ ξωεμαϊ(153-155).
Phenprocoumon – ΰιο μωμα ϊψετδ ζε ςν τψς ξηεψψ. δωιμεα ςμεμ μδτηιϊ ΰϊ ψξεϊ δϊψετδ αγν(153,156).
Cidogrel – ιω μπχεθ ζδιψεϊ αωιμεα τψς ξηεψψ ςν ϊψετδ ζε.
απιβεγ μδτηϊϊ δτςιμεϊ ωμ ϊψετεϊ πεβγεϊ χψιωδ ΰηψεϊ, ωιμεα ωμ τψς ξηεψψ ςν ϊψετδ ζε ιλεμ μδςφιν ΰϊ δωτΜςϊ δϊψετδ.
αξηχψιν χμιπιιν πξφΰ ωαχψα παγχιν αςμι ςξιγεϊ μϊψετδ, ωιμεα ςν 900 ξΨβ μιεν ϊξφιϊ ξϊεχππϊ ωμ τψς ξηεψψ δαιΰ μςμιδ ωμ λ- 10%-20% αςιλεα θριεϊ δγν(157-159).
αωπιν δΰηψεπεϊ ιωπν αωεχ δϊψετεϊ πεβγι χψιωδ ιωιψιν δλεμμιν ΰϊ δϊψετεϊ davigatran, rivaroxaban, apixaban ε-edoxaban. ψεα δϊψετεϊ (rivaroxaban, apixaban ε-edoxaban) ςεαψεϊ ηιμεσ ηεξψιν γψκ δΰπζιν CYP3A4 εξπβπεο P-gp εμτιλκ ωιμεαο ςν τψς ξηεψψ ςμεμ μδτηιϊ ΰϊ ψξϊο αγν εμδτηιϊ ξιςιμεϊο(427-431).
ϊψετεϊ λιξεϊψτιεϊ απθιμδ τεξιϊ
ΰιο μωμα ϊψετεϊ ΰμε ςν τψς ξηεψψ.
τψς ξηεψψ ξβαιψ ΰϊ τςιμεϊ ΰπζιξι δφιθελψεΙν CYP3A4 ε- CYP2C9 εΰϊ τςιμεϊ ξπβπεο P-gp αξςι ωγψλν ξϊαφς ηιμεσ δηεξψιν δϊψετϊι ωμ ξψαιϊ δϊψετεϊ δμμε, αΰετο ωςμεμ μδτηιϊ ΰϊ ψιλεζο αγν εμτβες ξωξςεϊιϊ αιςιμεϊο.
χιιξεϊ μξωμ ψΰιεϊ χμιπιεϊ δξγβιξεϊ λι πθιμδ ξωεϊτϊ ωμ τψς ςν Imatinib ε-Irinotecan, δαιΰδ μιψιγδ ωμ λ-40% αψξϊ δϊψετεϊ αγν(160-162,432).
λξε λο, ρχιψδ(421) ξγεεηϊ ςμ ξηχψ χμιπι(433) ωπςψκ ςμ ςωψδ ηεμι ρψθο, εαε ξϊο ϊξφιϊ τψς ξηεψψ αξιπεο 900 ξ"β μιεν αξωκ ωαεςιιν αωιμεα ξϊο ηγ τςξι ωμ δϊψετδ Docetaxel (δςεαψϊ ηιμεσ ηεξψιν γψκ δΰπζιξιν CYP3A4 ε-CYP2C8) δτηιϊ ΰϊ ψιλεζ δϊψετδ αγν (p=0.045) εδβαιψ ΰϊ τιπειδ (p=0.045), ϊεκ δτηϊϊ ϊετςεϊ δμεεΰι δπεαςεϊ ξο δϊψετδ.
ξξφΰιν ξξηχψι ξςαγδ(68,122,123,163) ξςμιν ηωω βν μβαι δϊψετεϊ Cyclophosphamide, Tamoxifen, Taxol, Etoposide, Dactinomycinn, Amsacrine.
αιο δϊψετεϊ δΰρεψεϊ μωιμεα ςν τψς ξηεψψ(405):
Abiraterone, Afatinib, Axitinib, Crizotinib, Cyclophosphamide, Dabrafenib, Dasatinib, Docetaxel, Enzalutamide, Erlotinib, Etoposide, Everolimus, Exemestane, Gefitinib, Idelalisib, Imatinib,Irinotecan, Lapatinib, Nilotinib, Paclitaxel, Pazopanib, Pomalidomide, Procarbazine, Regorafenib, Ruxolitinib, Sorafenib, Sunitinib, Tamoxifen, Vandetanib, Vemurafenib
ςν ζΰϊ, αξηχψιν ωπςψλε αςλαψιν εαϊπΰι ξςαγδ(164), ωιμεα ςν τψς ξηεψψ δβαιψ ΰϊ ιςιμεϊ δϊψετδ Temozolomide.
ϊψετεϊ μδεψγϊ ρελψ (Metformin, Gliclazide, Tolbutamide, Rosiglitazone)
Metformin – πιϊο εΰσ ψφει μωμα τψς ξηεψψ ιηγ ςν δϊψετδ. αξηχψ χμιπι ωπςψκ αχψα βαψιν αψιΰιν, πξφΰδ δωτςδ ριπψβιρθιϊ μωιμεα, δξϊαθΰϊ αιψιγδ βγεμδ ιεϊψ αςψλι δρελψ αγν (ξΰωψ απθιμϊ δϊψετδ μαγδ) εςμιδ αδτψωϊ δΰιπρεμιο δΰπγεβπιϊ(400).
Gliclazide – ιω μπχεθ ζδιψεϊ αωιμεα τψς ξηεψψ ςν ϊψετεϊ ΰμε. δξωμα ςμεμ μδτηιϊ ξιςιμεϊ δϊψετδ, ςχα τιπει ξεβαψ ωμ δϊψετδ(165).
Tolbutamide – ιω μπχεθ ζδιψεϊ αωιμεα τψς ξηεψψ ςν ϊψετεϊ ΰμε. μξψεϊ ωμΰ πφτϊδ(92) δωτςδ ςμ ηιμεσ δηεξψιν ωμ δϊψετδ (CYP 2C9), ωιμεαδ ςν ϊξφιϊ ςωιψδ αδιτψτεψιο ςμεμ μβψεν μωιπειιν αψξεϊ δρελψ αγν (διτεβμιχξιδ)(96,99).
Rosiglitazone – ιω μπχεθ ζδιψεϊ αωιμεα τψς ξηεψψ ςν ϊψετεϊ ΰμε. δωιμεα ςμεμ μδτηιϊ ΰϊ ψξεϊ δϊψετδ αγν(166).
Repaglinide – ΰιο ξπιςδ μωιμεα ζδ. ρχιψδ(434) ξγεεηϊ ςμ ξηχψ χμιπι(435) ωπςψκ αχψα παγχιν αψιΰιν εαε πθιμδ ωμ ϊξφιϊ διτψιχεν αξιπεο 975 ξ"β μιεν αξωκ 14 ιξιν μΰ δωτιςδ ςμ ψξεϊ δϊψετδ repaglinide αγν εμΰ δωτιςδ ςμ τςιμεϊδ δδιτεβμιχξιϊ. ςν ζΰϊ, πηεφιν ξηχψιν περτιν δξαερριν ςμ ξγβξιν βγεμιν ιεϊψ λγι μΰωω ξξφΰ ζδ.
ηερξι ϊςμεϊ ρΔιγο (Nifedipine, Verapamil, Amlodipine)
ΰιο μωμα ϊψετεϊ ΰμε ςν τψς ξηεψψ.
δωιμεα ςμεμ μδτηιϊ ΰϊ ψξεϊ δϊψετδ αγν (51-63%)(167-169), ςχα δβαψϊ ηιμεσ ηεξψιν ϊψετϊι (CYP3A4).
μξψεϊ ξηρεψ αξηχψιν χμιπιιν απεωΰ, δδξμφδ(68) ϊχτδ βν μϊψετδ Dilitiazem, ςχα ηωω μηιμεσ ηεξψιν ξεβαψ.
ηερξι αθΰ: θΰμιπεμεμ (Talinolol)
ιω μπχεθ ζδιψεϊ αωιμεα τψς ξηεψψ ςν ϊψετεϊ ΰμε.
δωιμεα ςμεμ μδτηιϊ ΰϊ ψξεϊ δϊψετδ αγν(170), ςχα δβαψϊ ηιμεσ ηεξψιν ϊψετϊι (P-gp).
ϊψετεϊ μθιτεμ αιϊψ μΘηυ γν ψιΰϊι (Ambrisentan, Bosentan)
αξηχψ χμιπι(402) ωπςψκ αχψα 20 παγχιν αψιΰιν ΰωψ πθμε ΰϊ δϊψετδAmbrisentan αξωκ ςωψδ ιξιν εϊξφιϊ τψς ξηεψψ αξιπεο 900 ξ"β μιεν (ψιλεζ διτψτεψιο ωμ 7.5 ξ"β) αωιμεα ςν δϊψετδ αξωκ ςωψδ ιξιν περτιν, πφτϊδ ιψιγδ ωμ 17-26% αηωιτδ δριρθξιϊ ωμ δϊψετδ Ambrisentan (μτι δωθη ϊηϊ δςχεξδ δτψξχεχιπθιϊ) ςχα δβαψϊ τςιμεϊ ΰπζιν δφιθελψεΙν CYP2C19.
αξηχψ χμιπι περσ(447) ωπςψκ αχψα 13 παγχιν αψιΰιν ΰωψ πθμε ΰϊ δϊψετδBosentan αξωκ ςωψδ ιξιν εϊξφιϊ τψς ξηεψψ αξιπεο 900 ξ"β μιεν (ψιλεζ διτψτεψιο ωμ 7.5 ξ"β) αωιμεα ςν δϊψετδ αξωκ ςωψδ ιξιν περτιν, πφτϊδ ιψιγδ ωμ 60% αηωιτδ δριρθξιϊ ωμ δϊψετδ Ambrisentan (μτι δωθη ϊηϊ δςχεξδ δτψξχεχιπθιϊ) ςχα δβαψϊ τςιμεϊ ΰπζιξι δφιθελψεΙν CYP3A ε-CYP2C9.
πεβγι τψλεριν (Carbamazepine, Mephenytoin, Phenobarbitone, Phenytoin)
ιω μπχεθ ζδιψεϊ αωιμεα τψς ξηεψψ ςν ϊψετεϊ ΰμε.
ϊιΰεψθιϊ, δωιμεα ςμεμ μδτηιϊ ΰϊ ψξεϊ δϊψετδ αγν, ςχα δβαψϊ ηιμεσ ηεξψιν ϊψετϊι(164,171,172);
ρχιψδ(173) ξγεεηϊ ςμ ξηχψ χμιπι τϊεη(174), εαε ωξεπδ παγχιν αψιΰιν (θεεη βιμΰιν 24-43) πθμε ΰϊ δϊψετδ carbamazepine μαγδ αξιπεο δεμκ εςεμδ ωμ 200-400 ξ"β μιεν αξωκ ωιωδ ιξιν εμΰηψ ξλο αξιπεο 400 ξ"β μιεν αωιμεα ςν ϊξφιϊ ϊχπιϊ ωμ τψς ξηεψψ (ξϊεχππϊ μδλιμ 0.3% διτψιφιο) αξιπεο 900 ξ"β μιεν μξωκ ωαεςιιν. αϊεν δδϊςψαεϊ μΰ πφτϊδ δωτςδ ςμ ψιλεζ δϊψετδ αγν (μτι ψιλεζ ξχριξμι εδωθη ϊηϊ δςχεξδ δτψξχεχιπθιϊ) ΰε ςμ χφα τιπειιδ. τιψεω δγαψ ωτψς ξηεψψ μΰ δβαιψ ΰϊ τςιμεϊ δΰπζιν CYP3A4 ξςαψ μδβαψϊ τςιμεϊ δΰπζιν ςμ ιγι δϊψετδ ςφξδ. ςν ζΰϊ, δεξμυ ςμ αηιπδ περτϊ ωμ δξξφΰιν διεϊ ωΰφμ παγχ ΰηγ ημδ ςμιδ ωμ 24% αχφα δτιπει ωμ δϊψετδ.
χιιν γιεεη αεγγ(175) ΰεγεϊ τψλεριν αξθετμ ωπθμ τψς αξχαιμ μϊψετεϊ πεβγεϊ τψλεριν ωΰιπο ςεαψεϊ ηιμεσ ηεξψιν γψκ CYP450.
μξψεϊ ξηρεψ αξηχψιν χμιπιιν απεωΰ, δδξμφδ(68) ϊχτδ βν μϊψετεϊ πεβγεϊ τψλεριν περτεϊ λβεο Phenobarbital, ςχα ηωω μηιμεσ ηεξψιν ξεβαψ(122,123) γψκ δΰπζιν CYP 3A4.
βμεμεϊ μξπιςϊ δψιεΙο (Ethinylestradiol, Desogestrel, Dienogesterol, Norethindrone, Levonorgestrel)
ιω μπχεθ ζδιψεϊ αωιμεα τψς ξηεψψ ςν ϊψετεϊ ΰμε, αξιεηγ αωιξεω αϊξφιεϊ ςωιψεϊ αδιτψτεψιο.
ςχα δβαψϊ ηιμεσ ηεξψιν ϊψετϊι (CYP 3A4), δξωμα ςμεμ μδτηιϊ ξιςιμεϊ δϊψετδ εμδεαιμ μφξιηϊ ζχιχιν, αιευ, γιξεν εςμιδ αωλιηεϊ δψιεπεϊ, λτι ωςεμδ ξρχιψδ ωιθϊιϊ εξθΰ ΰπμιζδ(436) εξξρτψ γιεεηι ξχψδ εξηχψιν(110,116,123,153,176-183). ιω μφιιο λι ρχιψδ(421) ξγεεηϊ λι αξηχψ χμιπι(184) ωαε 15 πωιν αψιΰεϊ πθμε βμεμεϊ μξπιςϊ δψιεο αξιπεο πξεκ (loestrin 1/20) αωιμεα ςν τψς ξηεψψ αξωκ ηεγωιιν μφεψκ θιτεμ αωιςεψ ιϊψ εαΰχπδ, μΰ πφτϊδ ιψιγδ ατςιμεϊ δΰπθι-ΰπγψεβπιϊ ωμ δβμεμεϊ.
χεψθιχερθψεΰΔιγιν (Cortisol)
ιω μπχεθ ζδιψεϊ αωιμεα τψς ξηεψψ ςν ϊψετεϊ ΰμε.
ϊιΰεψθιϊ, δωιμεα ςμεμ μδτηιϊ ΰϊ ψξεϊ δϊψετδ αγν(91,185,186).
μΰ πφτδ ωιπει ατψξχεχιπθιχδ ωμ δϊψετδ Prednisolone απθιμδ ξωεμαϊ ςν ϊξφιϊ γμδ αδιτψτεψιο(187).
πεβγι γμχϊ μΰ ρθψεΰΔιγμιιν (Etoricoxib/Arcoxia, Ibuprofen, Indometacin, Aspirin)
ΰιο ξπιςδ μωμα τψς ξηεψψ ςν ϊψετεϊ πεβγεϊ γμχϊ μΰ ρθψεΰιγμιεϊ, ΰκ ιω μπχεθ ζδιψεϊ αωιμεα τψς ξηεψψ ςν δϊψετδ Etoricoxib. δξωμα ςμεμ μδτηιϊ ξιςιμεϊδ, ςχα τιπει ξεβαψ.
ρχιψδ(437) ξγεεηϊ ςμ ξηχψ χμιπι ξαεχψ(438) ωπςψκ αχψα ωξεπδ παγχιν αψιΰιν εαε πθιμϊ ϊξφιϊ τψς ξηεψψ αξιπεο 900 ξ"β μιεν αξωκ ωμεωδ ωαεςεϊ αωιμεα ςν ξπδ αεγγϊ ωμ δϊψετδ Ibuprofen (δςεαψϊ ηιμεσ ηεξψιν γψκ δΰπζιν CYP2C9) μΰ δωτιςδ αξεαδχ ςμ ψιλεζ δϊψετδ αγν εςμ τςιμεϊδ.
μςεξϊ ζΰϊ, ρχιψδ περτϊ(439) ξγεεηϊ ςμ ξηχψ ωπςψκ αηεμγεϊ(440) εαε ξϊο τεξι ωμ ϊξφιϊ ιαωδ ωμ τψς ξηεψψ αξιπεο 25 ξ"β/χ"β αωιμεα ςν δϊψετδ Etoricoxib αξωκ ωμεωδ ωαεςεϊ δτηιϊ αξεαδχ ΰϊ ψιλεζ δϊψετδ αγν εδβαιψ ΰϊ τιπειδ τι ωμεωδ (p<0.05) ςμ ιγι δβαψϊ τςιμεϊ δΰπζιν CYP3A4 εξπβπεο P-gp.
ρχιψδ(437) ξγεεηϊ λι αξεγμιν ωμ γμχϊ ηψιτδ ωδεωψϊδ αξλψρξιν(306,441), ϊξφιϊ τψς ξηεψψ αξιπεο 100-200 ξ"β/χ"β ξωχμ βεσ ωπιϊπδ αωιμεα ςν δϊψετεϊ Indometacin ε-Aspirin δςφιξδ ΰϊ δτςιμεϊ πεβγϊ δγμχϊ επεβγϊ δλΰα ωμ δϊψετεϊ. λξε λο, ϊξφιϊ τψς ξηεψψ αξιπεο 2 ξ"μ/χ"β ωπιϊπδ μηεμγεϊ ξπςδ ψςιμεϊ μλμιεϊ(441) αςχαεϊ πθιμϊ δϊψετδ Indometacin.
ϊψετεϊ μδψβςδ εμδωψιιϊ ωιπδ: απζεγιΰζτιπιν (Alprazolam, Midazolam, Quazepam), ζεμτιγν (Zolpidem)
Alprazolam – ιω μπχεθ ζδιψεϊ αωιμεα τψς ξηεψψ ςν ϊψετδ ζε. δωιμεα ςμεμ μδτηιϊ ΰϊ ψξεϊ δϊψετδ αγν(188), ςχα δβαψϊ ηιμεσ ηεξψιν ϊψετϊι (CYP 3A4).
αξηχψιν χμιπιιν ΰηψιν (ωλμμε ξιπεο πξεκ εψιλεζ πξεκ ωμ διτψτεψιο) μΰ πφτϊδ δωτςδ(99,189,190).
Midazolam – ιω μπχεθ ζδιψεϊ αωιμεα τψς ξηεψψ ςν ϊψετδ ζε.
ςχα δβαψϊ(93,98) ηιμεσ ηεξψιν ϊψετϊι (CYP 3A4), δωιμεα ςμεμ μδτηιϊ ΰϊ ψξεϊ δϊψετδ αγν (11%-79%)(96,105,176,191-193).
δζξιπεϊ δαιεμεβιϊ τεηϊϊ εδτιπει ςεμδ λλμ ωςεμδ ψιλεζ δδιτψτεψιο αϊξφιϊ, αμι χωψ μψιλεζ δδιτψιφιο(105,190,193).
Quazepam – ιω μπχεθ ζδιψεϊ αωιμεα τψς ξηεψψ ςν ϊψετδ ζε (δςεαψϊ ηιμεσ ηεξψιν γψκ δΰπζιξιν CYP3A4 ε-CYP2C9). αξηχψ χμιπι ωπςψκ αχψα παγχιν αψιΰιν πθιμϊ τψς ξηεψψ αξωκ ωαεςιιν εΰζ πθιμϊ ξπδ αεγγϊ ωμ δϊψετδ δτηιϊδ ΰϊ ψξεϊ δϊψετδ αγν, ΰν λι μΰ πφτϊδ δωτςδ ςμ ιςιμεϊ δϊψετδ(194).
lorazepam ε-Oxazepam - ψφει μπχεθ ζδιψεϊ αωιμεα ζδ. ΰξπν ρχιψδ(421) ξφιιπϊ λι δϊψετεϊ lorazepam ε-oxazepam ΰιπο ςεαψεϊ ηιμεσ ηεξψιν ξωξςεϊι γψκ ΰπζιξι δφιθελψεΙν εμτιλκ ιϊλο ωψξϊο αγν μΰ ϊδιδ ξεωτΜςϊ ξο δωιμεα ςν τψς ξηεψψ, ΰκ ΰιο ξηχψιν απεωΰ εμτιλκ ψφει αλμ ζΰϊ μπχεθ ζδιψεϊ αςϊ ωιμεαν ςν δφξη.
Zolpidem - ιω μπχεθ ζδιψεϊ αωιμεα τψς ξηεψψ ςν ϊψετδ ζε. δωιμεα ςμεμ μδτηιϊ ΰϊ ψξεϊ δϊψετδ αγν.
ϊψετδ ζε διπδ ϊψετδ διτπεθιϊ μδωψιιϊ ωιπδ, ωΰιπδ ξξωτηϊ δαπζεγιΰζτιπιν δςεαψϊ ηιμεσ ηεξψιν γψκ δΰπζιν CYP3A4.
αξηχψ χμιπι(195) ωπςψκ αχψα 14 παγχιν αψιΰιν (βαψιν) πθιμδ ξωεμαϊ ωμ τψς ξηεψψ αξιπεο 900 ξ"β μιεν αωιμεα ςν δϊψετδ Zolpidem αξωκ ωαεςιιν δτηιϊδ αξεαδχ ΰϊ ψξεϊ δϊψετδ αγν (p=0.00) εδβαιψδ ΰϊ τιπειδ (p=0.04).
Eszopiclone ε-Zaleplon - ιω μπχεθ ζδιψεϊ αωιμεα τψς ξηεψψ ςν ϊψετεϊ ΰμε. μτι ρχιψδ(421), ϊψετεϊ ΰμε ωδιπο διτεπθιεϊ περτεϊ ωΰιπο ξξωτηϊ δαπζεγιΰζτιπιν ςεαψεϊ ηιμεσ ηεξψιν ημχι γψκ δΰπζιξιν CYP3A4 ε-CYP2E1 εμλο χιιν ηωω μδωτΜςϊ τψς ςμ ψξϊο αγν.
ϊψετεϊ μδεψγϊ λεμρθψεμ (ρθθιπιν)
ιω μπχεθ ζδιψεϊ αωιμεα τψς ξηεψψ ςν ϊψετεϊ ΰμε.
Atorvastatin, Rosuvastatin, Simvastatin – ιω μπχεθ ζδιψεϊ αωιμεα τψς ξηεψψ ςν ϊψετεϊ ΰμε.
δωιμεα ςμεμ μδτηιϊ ΰϊ ψξεϊ δϊψετδ αγν εδξωμα ςμεμ μδτηιϊ ξιςιμεϊ δϊψετδ (λ-30%), λτι ωπφτδ αξρτψ ξηχψιν χμιπιιν εγιεεη ξχψδ(196-199), ςχα δβαψϊ ηιμεσ ηεξψιν ϊψετϊι (CYP 3A4 ε-P-gp).
Pravastatin – μΰ πφτϊδ δωτςδ ςμ ψξεϊ δϊψετδ αγν(196).
ψιθμιο (Methylphenidate)
ιω μπχεθ ζδιψεϊ αωιμεα τψς ξηεψψ ςν ϊψετδ ζε.
χιιν γιεεη ξχψδ μτιε δξωμα ςμεμ μδτηιϊ ξιςιμεϊ δϊψετδ(200).
ϊψετεϊ μθιτεμ αϊςεΜχϊ ηζδ: ΰιεεαψγιο (Ivabradine)
ιω μπχεθ ζδιψεϊ αωιμεα τψς ξηεψψ ςν ϊψετδ ζε.
δωιμεα ςμεμ μδτηιϊ ΰϊ ψξεϊ δϊψετδ αγν, ΰν λι μΰ πφτϊδ δωτςδ ςμ ιςιμεϊ δϊψετδ(201).
ϊιΰετιμιο (Theophylline)
ιω μπχεθ ζδιψεϊ αωιμεα τψς ξηεψψ ςν ϊψετδ ζε.
ξιγς ξχγξι (γιεεη ξχψδ) ξφαις ςμ ΰτωψεϊ μωιαεω τςιμεϊ δϊψετεϊ.
ξγιεεη ξχψδ(202) ςεμδ λι δωιμεα ςμεμ μδτηιϊ ΰϊ ψξεϊ δϊψετδ αγν (μΰηψ ηεγωιιν ωμ πθιμδ ξωεμαϊ), ΰν λι δωτςδ ζε μΰ πφτϊδ αξηχψ χμιπι(203), αε πθιμϊ δφξη πξωλδ 15 ιεν αμαγ.
ΰπθιδιρθξιπιν (Fexofenadine)
ιω μπχεθ ζδιψεϊ αωιμεα τψς ξηεψψ ςν ϊψετεϊ ΰμε.
δωιμεα ςμεμ μδτηιϊ ΰϊ ψξεϊ δϊψετδ αγν(105,192,204), ςχα δβαψϊ ηιμεσ ηεξψιν ϊψετϊι (P-gp).
ϊψετεϊ ΰπθι ειψΰμιεϊ: NNRTI – ξςλαι ωςϊεχ δτεκ ωΰιπν πεχμΰεζιγιν (Nevirapine)
ΰιο μωμα ϊψετεϊ ΰμε ςν τψς ξηεψψ.
δωιμεα ςμεμ μδτηιϊ ΰϊ ψξεϊ δϊψετδ αγν(205), λτι ωπφτδ αξηχψ χμιπι εαγιεεηι ξχψδ (τιπει δϊψετδ δεβαψ αλ-35%), ςχα δβαψϊ ηιμεσ ηεξψιν ϊψετϊι (CYP 3A4, P-gp).
μξψεϊ ξηρεψ αξηχψιν χμιπιιν απεωΰ, δδξμφδ(68) ϊχτδ βν μϊψετεϊ Delavirdine ε-Efavirenz, δςεαψεϊ βν δο ηιμεσ ηεξψιν γψκ δΰπζιν CYP 3A4.
ξςλαι τψεθΰζεϊ (Indinavir)
ϊψετεϊ ξχαεφδ ζε λεμμεϊ:
Atazanavir (Reyataz), Darunavir (Prezista), Fosamprenavir (Lexiva), Indinavir (Crixivan), Lopinavir/Ritonavir (Kaletra), Nevirapine, Nelfinavir (Viracept),Ritonavir (Norvir), Saquinavir (Invirase), Tipranavir (Aptivus), Atazanavir/Cobicistat (Evotaz), Darunavir/Cobicistat (Prezcobix)
ΰιο μωμα ϊψετεϊ ΰμε ςν τψς ξηεψψ.
μτι ξηχψ χμιπι ωπςψκ αχψα 16 παγχιν αψιΰιν, δωιμεα ςμεμ μδτηιϊ ΰϊ ψξεϊ δϊψετδ αγν (%57)(206), ςχα δβαψϊ ηιμεσ ηεξψιν ϊψετϊι (CYP3A4, P-gp).
μξψεϊ ξηρεψ αξηχψιν χμιπιιν απεωΰ, δδξμφδ(68) ϊχτδ βν μϊψετεϊ Amprenavir, Nelfinavir, Ritonavir ε-Saquinavir δςεαψεϊ βν δο ηιμεσ ηεξψιν γψκ δΰπζιν CYP 3A4.
ςν ζΰϊ, ρχιψδ(421) ξγεεηϊ ςμ ξηχψ χμιπι(442) ωπςψκ αχψα 11 παγχιν αψιΰιν ωαε ξιφει τψς ξηεψψ ωπιθμ αξιπεο 600 ξ"β αιεν αξωκ 14 ιξιν μΰ δωτις ςμ ψξεϊ δϊψετδ Boceprevir δξιεςγϊ μθιτεμ αγμχϊ λαγ πβιτιϊ ξρεβ C εςεαψϊ ηιμεσ ηεξψιν ημχι γψκ δΰπζιξιν CYP3A4 ε- CYP3A5.
ρχιψδ περτϊ(443) ξγεεηϊ ςμ ϊιΰεψ ξχψδ(205) ωαε ηξιωδ ηεμι HIV ωπθμε τψς ξηεψψ αξχαιμ μϊψετδ Nevirapine (δςεαψϊ ξθαεμιζν γψκ CYP3A4 ε-P-gp) δβαιψε ΰϊ τιπει δϊψετδ εδτηιϊε ΰϊ ψξϊδ αγν α-35% αδωεεΰδ μ-176 παγχιν ΰηψιν ωμΰ πθμε τψς ξηεψψ.
ϊψετεϊ πεβγεϊ τθψιεϊ (Ketoconazole, Itraconzaole, Voriconazole)
ιω μπχεθ ζδιψεϊ αωιμεα τψς ξηεψψ ςν ϊψετεϊ ΰμε.
δωιμεα ςμεμ μδτηιϊ ΰϊ ψξεϊ δϊψετεϊ αγν (αλ-43%), ςχα δβαψϊ ηιμεσ ηεξψιν ϊψετϊι (CYP3A4, 2C19, 2C9). ρχιψδ(421) ξγεεηϊ ςμ ξηχψ χμιπι(207), ωπςψκ αχψα 16 παγχιν αψιΰιν εαε ξπδ αεγγϊ ωμ δϊψετδ Voriconazole πιϊπδ αιεν δψΰωεο μπθιμϊ τψς ξηεψψ εμΰηψ ωαεςιιν ωμ πθιμϊ δφξη. αιεν δψΰωεο μπθιμϊ δφξη αωιμεα δϊψετδ πφτϊδ ςμιδ ωμ 22% αψιλεζ δϊψετδ αγν, ΰκ μΰηψ ωαεςιιν ωμ πθιμϊ δφξη πφτϊδ ιψιγδ ωμ 59% αψιλεζ δϊψετδ αγν.
ΰπθιαιεθιχδ ξρεβ Erythromycin
ιω μπχεθ ζδιψεϊ αωιμεα τψς ξηεψψ ςν ϊψετεϊ ΰμε.
ωιμεα ωμ τψς ιηγ ςν δϊψετδ ςμεμ μδβαιψ(208) ΰϊ ηιμεσ ηεξψιν ϊψετϊι (CYP3A4).
ϊψετεϊ μθιτεμ αδβγμδ ωτΔιψδ ωμ δςψξεπΔιϊ: τιπρθψιγ (Finasteride)
ΰιο μωμα ϊψετδ ζε ςν τψς ξηεψψ. δωιμεα ςμεμ μδτηιϊ ΰϊ ψξεϊ δϊψετδ αγν(209). ρχιψδ(421) ξγεεηϊ λι αξηχψ χμιπι(209) ωπςψκ ςμ 12 παγχιν αψιΰιν (βαψιν), δηγψϊ δϊψετδ Finasteride ιωιψεϊ μξςι δπαγχιν μΰηψ ωαεςιιν ωμ πθιμϊ ϊξφιϊ τψς ξηεψψ αξιπεο 600 ξ"β δεαιμδ μδτηϊδ αψιλεζ δϊψετδ αγν εαζξο ξηφιϊ δηιιν ωμδ, εμςμιδ αψιλεζ δξθαεμιθ ωμ δϊψετδ (Carboxy-finasteride) λϊεφΰδ ξδωψιιϊ τςιμεϊ αΰπζιν CYP3A4 αλαγ εαξςι.
Chlorzoxazone (ϊψετδ μδψτιιϊ ωψιψι ωμγ)
ιω μπχεθ ζδιψεϊ αωιμεα τψς ξηεψψ ςν ϊψετδ ζε.
δωιμεα ςμεμ μδτηιϊ ΰϊ ψξεϊ δϊψετδ αγν, ςχα δβαψϊ ηιμεσ ηεξψιν ϊψετϊι (CYP2E1) αλ-28%(93,98).
ξϊΰγεο (Methadone)
ΰιο μωμα ϊψετδ ζε ςν τψς ξηεψψ.
μτι γιεεηι ξχψδ, δωιμεα ςμεμ μδτηιϊ ΰϊ ψξεϊ δϊψετδ αγν (λ-47%) εμβψεν μϊρξιπι βξιμδ(210).
ΰεχριχεγεο (Oxycodone)
ιω μπχεθ ζδιψεϊ αωιμεα τψς ξηεψψ ςν ϊψετδ ζε. δωιμεα ςμεμ μδτηιϊ ΰϊ ψξεϊ δϊψετδ αγν.
ρχιψδ(421) ξγεεηϊ ςμ ξηχψ χμιπι(211), ωαε τψς ξηεψψ ωπιθμ αξιπεο 900 ξ"β μιεν αξωκ 15 ιξιν δτηιϊ α-50% ΰϊ ψιλεζ δϊψετδ αγν (δωθη ϊηϊ δςχεξδ δτψξχεχιπθιϊ AUC, p<0.001) ςμ ιγι δβαψϊ τςιμεϊ δΰπζιν CYP3A ωγψλε δϊψετδ ξϊτψχϊ.
χθξιο (Ketamine)
ιω μπχεθ ζδιψεϊ αωιμεα τψς ξηεψψ ςν ϊψετδ ζε. δωιμεα ςμεμ μδτηιϊ ΰϊ ψξεϊ δϊψετδ αγν.
ρχιψδ(421) ξγεεηϊ ςμ ξηχψ χμιπι (445), ωαε τψς ξηεψψ ωπιθμ αξιπεο 900 ξ"β μιεν αξωκ 14 ιξιν δτηιϊ αξεαδχ ΰϊ ψιλεζ δϊψετδ αγν (δτηϊδ ωμ 58% ΰϊ δωθη ϊηϊ δςχεξδ δτψξχεχιπθιϊ AUC εδτηϊδ ωμ 66% ωμ δψιλεζ δξχριξμι ατμρξδ Cmax, p<0.001) ςμ ιγι δβαψϊ τςιμεϊ δΰπζιν CYP3A ωγψλε δϊψετδ ξϊτψχϊ.
ϊψετεϊ δξβαιψεϊ ΰϊ ψβιωεϊ δςεψ μχψιπδ (λβεο Piroxicam, Tetracycline)
ξεθα ωμΰ μωμα ϊψετεϊ ΰμε ςν τψς ξηεψψ.
ϊιΰεψθιϊ, δξωμα ςμεμ μδςφιν ΰϊ δωτΜςϊ δϊψετδ(1,27,68,128).
δ-ALA) delta-Aminolevulinic acid) – ωιμεα δϊψετδ ςν τψς ξηεψψ ΰξπν βψν μτψιηδ ωεψτϊ επτιηεϊ αςεψ ηωεσ αηεμϊ ρψθο ωγ, ΰκ δϊρξιπιν πςμξε λςαεψ ωμεωδ ιξιν (αΰξφςεϊ θιτεμ ρθψεΰιγιΰμι), εδθιτεμ δξωεμα δγβιν δφμηδ βγεμδ ιεϊψ ξΰωψ 19 ηεμεϊ ρψθο-ωγ περτεϊ ωπθμε δ-ALA μαγ αζξο δθιτεμ, εμΰ ηεε ϊρξιπιν γεξιν(212).
ρεϊψι ηεξφδ (Omeprazole)
ιω μπχεθ ζδιψεϊ αωιμεα τψς ξηεψψ ςν ϊψετεϊ ΰμε.
δωιμεα ςμεμ μδτηιϊ ΰϊ ψξεϊ δϊψετδ αγν (αλ-38%)(94), ςχα δβαψϊ ηιμεσ ηεξψιν ϊψετϊι (CYP 3A4, 2C19).
ψεγιεΙμδ (RhΔodiola rosea)
πιϊο μωμα τψς ξηεψψ ιηγ ςν ψεγιεμδ μθιτεμ ααεμξερι ΰλιμδ.
αξηχψ ωπςψκ αχψα ηεμγεϊ ξξιο πχαδ ωδεψβμε μξζεπεϊ ςϊιψι-θςν, πφτϊδ δτηϊδ ααεμξερι ΰλιμδ αςχαεϊ φψιλϊ τψς ξηεψψ αξιπεπιν ωμ 250-500 ξΨβ (ΰκ μΰ 125 ξΨβ) μλμ χΨβ ξωχμ βεσ.
ϊερτϊ ωμ salidroside (αξιπεο 312 ξχΨβ μλμ χΨβ ξωχμ βεσ) μϊϊ-ξιπεο ωμ τψς (125 ξΨβ μλμ χΨβ ξωχμ βεσ) δαιΰδ μριπψβιζν ωδτηιϊ βν δεΰ ΰϊ αεμξερι δΰλιμδ(397). ιω μφιιο λι ξιπεπιν βαεδιν ιεϊψ ωμ ψεγιεμδ (20 ξΨβ μλμ χΨβ ξωχμ βεσ ξϊξφιϊ αψιλεζ 3% rosavin ε-3.12% salidroside, ΰε 624 ξχΨβ salidroside μλμ χΨβ ξωχμ βεσ) δςμιξε ΰϊ αεμξερι δΰλιμδ μημεθιο(398).
μΰ αψεψδ δψμεεπθιεϊ δχμιπιϊ ωμ ξξφΰιν ΰμε, ΰκ πψΰδ λι μωιμεα χιιν τεθπφιΰμ ριπψβιρθι αθιτεμ αδτψςεϊ ΰλιμδ.
εμψιΰπδ ψτεΰιϊ (Valeriana offiΔcinalis)
πιϊο εΰσ ψφει μωμα εμψιΰο ιηγ ςν τψς ξηεψψ μθιτεμ αγιλΰεο εηψγδ.
αξηχψ τϊεη(450), 2,462 ξθετμιν δρεαμιν ξγιλΰεο αιπεπι ςγ χωδ, χιαμε αξψων ψετΰ 500 ΰε 1000 ξ"β ϊξφιϊ εμψιΰπδ (3-6:1) αωιμεα ςν 600 ξ"β ϊξφιϊ Hypericum perforatum αψιλεζ (2.5-5:1), αξωκ 6 ωαεςεϊ.φιεπι γιλΰεο εϊρξιπι ηψγδ δεςψλε αΰξφςεϊ ρεμν δηψγδ ωμ δξιμθεο (0-4), αωαεςεϊ 0, 3 ε-6 ωμ δδϊςψαεϊ. γιλΰεο, ηψγδ, δτψςεϊ ωιπδ εφιεο ξξεφς ωμ λμμ δϊρξιπιν ιψγε ξ- 2.21, 2.2, 2.25 ε-1.68 μ- 0.74, 1.31, 0.63 ε-0.47 αδϊΰξδ. δψετΰιν γιψβε ΰϊ διςιμεϊ λ" θεαδ ξΰεγ "ΰε" θεαδ "α-87.2% ξδξχψιν, ελ" βψεςδ "α-1.6%.
ραιμεϊ δεςψλδ λ-'θεαδ ξΰεγ' ΰε 'θεαδ' α-96.8% ξδξχψιν, ε-83.2% ξδηεμιν δςψιε ΰϊ ξφαν λωιτεψ πιλψ ειεϊψ. ωμεωδ ξϊεκ 2,462 δηεμιν γιεεηε ςμ ϊετςεϊ μεεΰι ωμιμιεϊ: ΰμψβιδ, ημεξεϊ ψςιν, δτψςεϊ ωιπδ εγιρτεΙψιδ. 258 θιτεμιν (10.8%) δετρχε ςγ δαιχεψ δωμιωι (ωαες 6), αςιχψ αβμμ ωιτεψ αϊξεπδ δχμιπιϊ (51.1%), ΰε ξψφεο δξθετμιν (27.2%).
αξηχψ ϊφτιϊι ψθψερτχθιαι ψα-ξψλζι(451) ωπςψκ αχψα 115 ιμγιν απι 6-12 ωραμε αξωκ λωπϊιιν ξϊζζιϊιεϊ ςχα γιλΰεο ςφαπι. λμ ιμγ πθμ 2-3 θαμιεϊ αιεν ξτεψξεμδ φξηιϊ ωδλιμδ 60 ξΨβ ϊξφιϊ τψς ξηεψψ (αψιλεζ 4.6-6.5:1), 28 ξΨβ ϊξφιϊ εμψιΰο (αψιλεζ 3.8-5.6:1) ε-32 ξΨβ ϊξφιϊ ωςεπιϊ (αψιλεζ 6.25-7.1:1). ξωκ ϊχετϊ δδϊςψαεϊ πχας αδϊΰν μωιχεμε ωμ δβεψν δξθτμ, εΰψκ λ-4 ωαεςεϊ αξξεφς. αϊεν ϊχετϊ δξηχψ, λ- 82-94% ξδιμγιν ραμε ξδϊρξιπιν (γιλΰεο, ηψγεϊ, δτψςεϊ ωιπδ εςεγ) αψξδ χμδ ΰε λμμ μΰ. δθιτεμ πραμ διθα ειςιμεϊε μΰ πτβςδ ξθιτεμιν ξχαιμιν (ϊψετϊιιν ΰε δϊπδβεϊιιν) ωχιαμε διμγιν. δθιτεμ πραμ διθα (97.4%) ειςιμεϊε μΰ δεωτςδ ξθιτεμιν ξχαιμιν (ϊψετϊιιν ΰε δϊπδβεϊιιν) ωδιμγιν χιαμε. αϊχετϊ δϊφτιϊ 16 ιμγιν (13.9%) χιαμε ϊψετεϊ περτεϊ δχωεψεϊ μΰαηπδ, αςιχψ ϊψετεϊ δψβςδ (64%) εϊψετεϊ τριλεθιεϊ (12%).
ψξεθια (Remotiv) εϊξφιεϊ γμεϊ αδιτψτεψιο
ΨψξεθιαΨ διπδ ϊψετϊ ξψων ΰωψ μξςωδ ξεψλαϊ ξϊξφιϊ τψς ξηεψψ (ξωεεχϊ αξγιπεϊ ΰηψεϊ ϊηϊ δων Ze 117 εξϊεχππϊ μψιλεζ ωμ 0.2% διτψιφιο), δγμδ αψλια διτψτεψιο (<1%).
ϊιΰεψθιϊ, ξψαιϊ δϊβεαεϊ δδγγιεϊ, ωπεαςεϊ ξδβαψϊ ηιμεσ ηεξψιν ϊψετϊι αμαγ, ΰιπο ημεϊ ςμ δωιξεω αψξεθια εϊξφιεϊ ΰηψεϊ δγμεϊ αδιτψτεψιο.
ιηγ ςν ζΰϊ, ςγιιο ιω μπχεθ ζδιψεϊ αωιμεαο ςν ϊψετεϊ πεβγεϊ γιλΜΰεο, ηεξψι δψγξδ, ϊψετεϊ εηεξψιν δξβαιψιν ΰϊ ψβιωεϊ δςεψ μχψιπδ εδϊψετδ Tolbutamide (μεειρεϊ ψξεϊ ρελψ αγν), λξτεψθ αλμ ΰηγ ξδρςιτιν δπΨμ.
δψιεο
αςεγ ξχεψεϊ ξρειιξιν(1) ξΰτωψιν ωιξεω ατψς ξηεψψ αξδμκ δδψιεο, ξχεψεϊ ΰηψιν(68,79,214) ΰιπν ξξμιφιν ςμ δωιξεω αφξη αϊχετδ ζε, αθςπδ ωδφξη ΰξπεβεβ(215,216).
ξηχψ ϊφτιϊι τψερτχθιαι(217) ξαεχψ ςμ 54 πωιν αχπγδ ωδωϊξωε ατψς ξηεψψ αξδμκ δδψιεο (αξιπεο ξξεφς ωμ 615 ξ"β ϊξφιϊ ξϊεχππϊ μιεν), μςεξϊ 56 πωιν ωπθμε πεβγι γιλΰεο χεπαπφιεπμιιν ε-56 πωιν ωμΰ πηωτε μθψθεβπιιν ιγεςιν. μΰ πφτϊδ ςμιδ αθψθεβπιεϊ ΰε ιψιγδ αμιγϊ εμγιν ηιιν αςχαεϊ πθιμϊ τψς ξηεψψ. αχψα δχαεφδ ωπθμδ τψς πφτδ ωιςεψ βαεδ ιεϊψ ωμ δτμεϊ ρτεπθπιεϊ (20.3% μςεξϊ 12.5% ε-8.9%) ειεϊψ ξεξιν ξεμγιν (5% μςεξϊ 4% ε-0%) αδωεεΰδ μχαεφεϊ δΰηψεϊ αδϊΰξδ. ςν ζΰϊ, μΰ πξφΰ δαγμ ξωξςεϊι αιο δχαεφεϊ αλξεϊ δδτμεϊ δρτεπθπιεϊ εδςιεεϊιν; ιιϊλο ωδξγβν δχθο ωμ δχαεφεϊ ιεφψ δβζξδ αωιςεψιν, λιεεο ωωιςεψ δτβξιν δπεας ξωιξεω ξτψς ΰιπε ςεμδ ςμ 3%-5% δφτει αΰελμεριδ δλμμιϊ.
ξηχψ ςεχαδ ψθψερτχθιαι(404) ωπςψκ αγπξψχ αηο ΰϊ ϊεφΰεϊ δδψιεο ωμ 38 πωιν ωπηωτε μτψς ξηεψψ αξδμκ δδψιεο αδωεεΰδ μδψιεπεϊ ωμ 90,128 πωιν ωμΰ πηωτε. παηο δχωψ αιο πθιμϊ τψς ξηεψψ μαιο βιμ δδψιεο, μιγεϊ ξεχγξεϊ, ξωχμ δμιγδ, ξεξιν ξεμγιν εφιεπι ΰτβψ. πξφΰ ωωιςεψ δξεξιν δξεμγιν αχψα ϊιπεχεϊ ωπεμγε μΰξδεϊ ωπθμε τψς ξηεψψ αξδμκ δδψιεο διδ βαεδ ξςθ αδωεεΰδ μωιςεψν αχψα χαεφϊ δαιχεψϊ (8.1% μςεξϊ 3.3%), δδαγμ αιο δχαεφεϊ μΰ διδ ξεαδχ (p=0.13) εδϊαρρ ςμ ωμεωδ ξχψιν ωμΰ πξφΰ γτερ ξχωψ λμωδε αιπιδν.
ξβεεο ξηχψιν ααςμι ηιιν ΰιπν ξφαιςιν ςμ λμ ψςιμεϊ ΰε τβιςδ αςεαψ ΰε αΰν δδψιεπιϊ, δτψςεϊ αδϊτϊηεϊ ΰε βγιμδ ΰε ατβιςδ ατεψιεϊ αςχαεϊ φψιλϊ τψς ξηεψψ(218-220).
μςεξϊ ζΰϊ, αξηχψ αεγγ ωπςψκ αχψα ηεμγεϊ, ξιπεο ιϊψ (100 ξ"β/ χ"β) αξδμκ δδψιεο βψν μπζχ μλμιεϊ εμλαγ διμεγ(221).
δπχδ
τψς ξηεψψ ΰτωψι μωιξεω αδπχδ, ΰεμν ξεθα μπχεθ ζδιψεϊ αωιξεω αϊχετδ ζε, εμςωεϊ λο ϊηϊ τιχεη ξχφεςι(1,79).
διτψτεψιο ξετψω ΰμ ημα δΰν, ΰκ αψξεϊ λδ πξελεϊ ςγ ωΰιπε πιϊο μλιξεϊ αγξε ωμ δϊιπεχ διεπχ(222).
μΰ πφτε ϊετςεϊ μεεΰι ΰφμ ϊιπεχεϊ ιεπχιν ΰε ΰιξδεϊ ξπιχεϊ ωπθμε τψς ξηεψψ αϊχετδ ζε (ϊξφιϊ αξιπεο δωχεμ μλ-2.5 ξ"β διτψιφιο αιεν)(222,223).
αξηχψ χμιπι αεγγ πφτϊδ διΰψςεϊ βαεδδ ιεϊψ ωμ βζιν ειωπεπιεϊ αχψα ϊιπεχεϊ ιεπχιν ξΰξδεϊ ωπθμε τψς ξηεψψ (16% μςεξϊ 3% αχψα ϊιπεχεϊ ωιπχε ξΰξδεϊ ωμΰ πθμε τψς). ιω μφιιο ωδξηχψ μΰ διδ ξαεχψ αχαεφϊ τμραε(224).
αξηχψ χεδεψθ τψερτχθιαι ϊφτιϊι ωλμμ 33 ΰξδεϊ ξπιχεϊ ωπθμε 705 ξ"β τψς ξηεψψ μιεν αξωκ ηεγω εηφι, δημ ξ-4.2 ηεγωι δψιεο, μΰ πφτε λμ δαγμιν αιο δχαεφεϊ αϊπεαϊ δημα ΰε αξωχμ δϊιπεχεϊ αξωκ δωπδ δψΰωεπδ αηιιδν(225).
ξηχψιν χμιπιιν εξπβπεπι τςεμδ
γΔιλΰεο
ξηχψιν χμιπιιν | ξπβπεπι τςεμδ
ξηχψιν χμιπιιν
ξαηιπδ ωμ ςωψεϊ ξηχψιν χμιπιιν (ψεαν αΰιλεϊ ξϊεμεβιϊ βαεδδ) ερχιψεϊ, ςεμδ λι πθιμδ τεξιϊ ωμ ϊξφιεϊ τψς ξηεψψ ξγβιξδ ιςιμεϊ αθιτεμ αγιλΰεο χμ, αιπεπι εηξεψ(6,10,14,15,226-261, 406).
αλμ δξηχψιν ωςψλε δωεεΰδ αιο δθιτεμ αΰξφςεϊ ϊξφιεϊ τψς ξηεψψ μαιο ϊψετεϊ πεβγεϊ γιλΰεο χεπαπφιεπΰμιεϊ, πξφΰδ ιςιμεϊ γεξδ ΰν μΰ ξεβαψϊ ξζε ωμ πεβγι γιλΰεο θψιφιχμιιν εξξωτηϊ δ-SSRI’s.
απερσ, μςεξϊ δϊψετεϊ, δθιτεμ ατψς ξηεψψ μεεδ αωιςεψ τηεϊ ωμ ϊετςεϊ μεεΰι, ΰν αλμμ.
ςχα ψιαει δξηχψιν εδγξιεο αιο ϊεφΰεϊιδν, μΰ ξφΰπε μπλεο μδαιΰ τιψεθ ωμ λεμν.
μδμο ξρτψ γεβξΰεϊ ξιιφβεϊ:
δξιπεο δξθια αε πςωδ ωιξεω αξψαιϊ δξηχψιν διπε 900 ξΨβ ϊξφιϊ τψς ξηεψψ, δξϊεχππϊ μδλιμ 0.3% διτψιφιο.
ιω μφιιο λι αξψαιϊ δξηχψιν πςωδ ωιξεω αϊξφιεϊ ςωιψεϊ αδιτψτεψιο (3-5%), ΰκ ιςιμεϊ αθιτεμ αγιλΰεο πφτϊδ βν αξηχψιν ωλμμε ωιξεω αϊξφιϊ γμδ αδιτψτεψιο. ςν ζΰϊ, ιιϊλο ωδθιτεμ αγιλΰεο ηξεψ γεψω ξιπεο βαεδ ιεϊψ, ωλο αξηχψιν ΰμε πςωδ ωιξεω αξιπεπιν ωπςε αιο 900-1800 ξΨβ ϊξφιϊ τψς ξηεψψ αιεν.
ξψαιϊ δξηχψιν πςψλε αχψα ξαεβψιν, ΰεμν ιωπν ξρτψ ξηχψιν χμιπιιν δξγβιξιν ιςιμεϊ εαθιηεϊ ωιξεω αϊξφιεϊ τψς ξηεψψ μθιτεμ αγιλΰεο αγψβεϊ ωεπεϊ βν αχψα ιμγιν εξϊαβψιν(262-264).
αξρτψ ξηχψιν χμιπιιν πφτϊδ ιςιμεϊ γεξδ βν αθιτεμ αγιλΰεο ςεπϊι (Seasonal affective disorder), ςν ΰε μμΰ ωιμεα ωμ θιτεμι ΰεψ (τεθεϊψΰτιδ)(265-267).
ξπβπεπι τςιμεϊ πεβγϊ γΔιλΰεο
αϊπΰι ξςαγδ, ϊξφιεϊ τψς ξηεψψ δγβιξε ςιλεα ρτιβδ ηεζψϊ ριπτθιϊ(268-270) ωμ πεψΰγψπμιο, ρψεθεπιο, γετΰξιο ε-GABA;
ςν ζΰϊ, ιλεμϊν ωμ δψλιαιν δτςιμιν μςαεψ ΰϊ ξηρεν δγν-ξεη (Blood-Brain Barrier) αψιλεζ δξωτις ςμ χεμθπι πειψεθψπρξιθψιν, ξεθμϊ αρτχ(1,271).
ξηχψ χμιπι ρξει ξαεχψ-τμραε αγχ ΰϊ δωτΜςϊο ωμ ϊξφιεϊ τψς ξηεψψ (ξχαιμεϊ μξιπεο ωμ 0.9 ξΨβ διτψιφιο) ςμ ξςψλϊ δςφαιν ωμ 35 ξϊπγαιν αψιΰιν φςιψιν. δπϊεπιν ξψξζιν ςμ χωιψδ ωμ χεμθπι ρψεθεπιο ε-GABA, λξε βν ωιτεψ ϊτχεγ ξπθμι(272).
λξε λο, αξρτψ ξηχψιν χμιπιιν ωλμμε πθιμϊ ϊξφιεϊ τψς αξιπεπιν ωεπιν, πφτϊδ ςμιδ(273-275) αψξεϊ δεψξεο δβγιμδ (Growth Hormone) εςμιδ αψξεϊ δχεψθιζεμ(273,275,276), ΰν λι αημχ ξδξηχψιν δεΰ πεϊψ μμΰ ωιπει. αξηχψ ΰηψ πφτϊδ ςμιδ ψχ αδεψξεο ACTH (δξβψδ δτψωϊ χεψθιζεμ) εμΰ αχεψθιζεμ ςφξε(277); ηεχψιν δςμε ΰϊ δδωςψδ(275,276) ωδωτΜςϊ τψς ξηεψψ ςμ δτψωϊ χεψθιζεμ ξϊεελϊ ςμ-ιγι χεμθπι ρψεθεπιο (5HT2).
λξε λο, πφτϊδ ιψιγδ αψξεϊ δτψεμχθιο(273,277) (ΰν λι αημχ ξδξηχψιν βν δεΰ πεϊψ μμΰ ωιπει(274,275)) εςμιδ αψξεϊ δξθαεμιθ δςιχψι ωμ γετΰξιο (dihydroxyphenylacetic acid), μμΰ ωιπει αψξεϊ πεψΰγψπμιο (πεψΰτιπτψιο) ΰε δξθαεμιθ δςιχψι ωμε, dihydroxyphenylglycol. δπϊεπιν ξψξζιν λι δωιξεω αϊξφιϊ ξςλα ΰϊ δΰπζιν dopamine beta-hydroxylase, δΰηψΰι ςμ δτιλϊ γετΰξιο μπεψΰγψπμιο(278).
αςαψ, ψεεηδ δραψδ λι διτψιφιο δεΰ δψλια διηιγι ωΰηψΰι ςμ δτςιμεϊ πεβγϊ δγιλΰεο ωμ τψς ξηεψψ(279-282).
ξηχψιν ηγωιν ιεϊψ ωπςψλε αϊπΰι ξςαγδ εααςμι ηιιν ξγβιξιν λι βν μδιτψτεψιο(283-288) εμτμαεπεΰιγιν(289,290) (quercetin, amentoflavone, biapigenin) ϊψεξδ απεωΰ.
λκ ΰε λκ, ωιξεω αϊξφιϊ ξδφξη δωμν ξφιβ ιςιμεϊ βγεμδ ιεϊψ ξΰωψ πθιμϊ λμ ΰηγ ξψλιαιν ΰμε απτψγ(291).
ψΰιεϊ μδωτΜςϊ διτψτεψιο: αξηχψιν ωεπιν πξφΰ λι ψιλεζ δδιτψτεψιο αϊξφιϊ ξωτις ςμ ςιλεα ρτιβϊ ρψεθεπιο (αξςαγδ)(292), ηερψ ΰεπιν πψλω εδϊπδβεϊ ξιεΰωϊ (αξλψρξιν)(284). αξηχψ χμιπι ψπγεξμι εξαεχψ μΰ πφτδ ιϊψεο μωιξεω αϊξφιϊ τψς ξηεψψ γμδ αδιτψτεψιο (0.5%) ςμ τπι τμραε αξωκ 42 ιξιν, αδωεεΰδ μπθιμϊ ϊξφιϊ ςωιψδ αδιτψτεψιο (5%) αΰεϊε ξιπεο (900 ξΨβ μιεν), ΰωψ λο δγβιξδ ιϊψεο ξωξςεϊι ςμ τπι ωιξεω ατμραε(286). πθιμϊ ϊξφιεϊ αςμεϊ ψιλεζ πξεκ ωμ διτψτεψιο (1.5-3%) πξφΰδ ιςιμδ αΰεϊε ξιγδ λξε δϊψετδ Fluoxetine (ξξωτηϊ δ-SSRI’s) αθιτεμ αγιλΰεο χμ ςγ αιπεπι(293).
ιω μφιιο λι ςγ μωπϊ 1998, ξηχψιν ωδφιβε δωτςδ ξθιαδ ωμ τψς ξηεψψ αθιτεμ αγιλΰεο, δωϊξωε αϊξφιεϊ αςμεϊ ψιλεζ βαεδ ωμ διτψτεψιο(1,294).
βν αξηχψιν ΰωψ αγχε δωτΜςϊ τψς ξηεψψ ςμ δεψξεπιν, δωιπειιν αψξεϊ δδεψξεπιν ϊΰξε μςμιδ αγν ωμ ψξεϊ διτψτεψιο εμΰ διτψιφιο, εμλο δηεχψιν ξφιςιν ωδιτψτεψιο δεΰ δηωεα ιεϊψ μδωτςεϊ ΰμε(275).
ιηγ ςν ζΰϊ, ηωεα μφιιο λι αξηχψιν χμιπιιν ωεπιν πφτϊδ ιςιμεϊ χμιπιϊ βν απθιμϊ ϊξφιεϊ πθεμεϊ διτψτεψιο(294).
ηψγΗδ
ξηχψιν χμιπιιν | δτψςδ λτιιϊιϊ θεψγπιϊ (OCD) | ξπβπεπι τςεμδ
ξηχψιν χμιπιιν
αξρτψ γιεεηι ξχψδ εξηχψιν χμιπιιν ξαεχψιν, ημχν βν λτεμι ρξιεϊ, πφτϊδ δθαδ αθιτεμ αδτψςεϊ ηψγδ (μςιϊιν βν μφγ δτψςεϊ γιλΰεο), μτι δξγγιν δξχεαμιν (δξιμθεο, State-Trait Anxiety Inventory, ΰαηεο δτψςεϊ ρεξθετεψξιεϊ εςεγ)(241,258,295-299).
θεεη δξιπεπιν μθιτεμ αηψγδ πς αιο 100-1800 ξΨβ ϊξφιϊ τψς ξηεψψ αιεν.
αημχ ξδξχψιν, δθιτεμ ατψς ξηεψψ πιϊο μΰηψ ΰε ιηγ ςν θιτεμ αχεεδ χεεδ (Piper methysticum).
μδμο τιψεθ:
ξηχψ χμιπι ψπγεξμι ξαεχψ εψα ξψλζιν ξωπϊ 2004 αηο ΰϊ ιςιμεϊδ ωμ ϊξφιϊ τψς ξηεψψ ςωιψδ αδιτψτεψιο (LI 160) μθιτεμ αδτψςϊ ρεξθιζφιδ. 151 ξθετμιν πθμε 600 ξ"β ϊξφιϊ τψς ξηεψψ αιεν ΰε τμραε αξωκ 6 ωαεςεϊ. πθιμϊ τψς ξηεψψ δτηιϊδ ΰϊ ξγγ δξιμθεο μηψγδ ξ-15.39 αξξεφς μ-6.64 αξξεφς, μςεξϊ δτηϊδ ξ-15.55 μ-11.07 αξξεφς αχαεφϊ δτμραε. λξε λο, πφτε ωιτεψιν αξγγιν περτιν, λγεβξΰϊ ρεμν δξιμθεο μγιλΰεο, CGI, SCL-90 εςεγ. ιςιμεϊ δθιτεμ πφτϊδ βν αχψα ξθετμιν δρεαμιν βν ξγιλΰεο εβν αχψα ΰμε ωμΰ.
δραιμεϊ ωμ δτψς δξηεψψ διϊδ ξφειπϊ(295).
ξηχψ χμιπι ψπγεξμι ξαεχψ ελτεμ ρξιεϊ περσ ξωπϊ 2004 αηο ΰϊ ΰεϊε δθιτεμ αχψα 173 ξθετμιν αςμι δτψςεϊ ρεξθξεψτιεϊ εμμΰ γιλΰεο ηξεψ, μξωκ 6 ωαεςεϊ. αλμ δξγγιν ωπαγχε (ξγγ ΰαηεο δτψςεϊ ρεξθετεψξιεϊ, ξγγ δξιμθεο μηψγδ αδτψςεϊ ρεξθεξεψτιεϊ, SCL90R, CGI εδςψλϊ δξθετμ) τψς ξηεψψ πξφΰ ιςιμ αΰετο ξεαδχ (ωιτεψ αχψα 45.4% ξδξθετμιν ωχιαμε τψς ξηεψψ, μςεξϊ 20.9% αχαεφϊ δτμραε). ραιμεϊ δθιτεμ διιϊδ ζδδ αωϊι δχαεφεϊ(296).
ξηχψ ψπγεξμι ξαεχψ ελτεμ ρξιεϊ ωτεψρν αωπϊ 2009 αηο ιςιμεϊ θιτεμ φξηι αγιλΰεο ηξεψ (MDD) ςν ηψγδ αχψα 28 ξαεβψιν. δξθετμιν πθμε ωιμεα ωμ τψς ξηεψψ (1.8 βψν ϊξφιϊ ξϊεχππϊ ωδλιμδ 990 ξ"β ρκ διτψιφιο, 9 ξ"β διτψτεψιο ε-15 ξ"β βμιχεζιγιν τμαεπεΰιγιν, 3 τςξιν αιεν) ςν χεεδ χεεδ (2.66 βψν ϊξφιϊ ξϊεχππϊ μτι 50 ξ"β χεεδ-μχθεπιν, 3 τςξιν αιεν) ΰε τμραε, μξωκ 4 ωαεςεϊ αλμ τςν (ξαπδ cross-over). δθιτεμ αΰξφςεϊ τψς ξηεψψ εχεεδ χεεδ δεαιμ μδτηϊδ ξεαδχϊ αξγγ Beck Depression Inventory μςεξϊ τμραε αξχθς δψΰωεο, ΰκ μΰηψ δδημτδ, μΰ πφτε ϊεφΰεϊ γεξεϊ αχαεφϊ δδϊςψαεϊ, εμΰ πφτϊδ δθαδ αηψγδ ΰε ΰιλεϊ ηιιν. δηεχψιν ξωςψιν ωδιςγψ δτηϊδ αϊρξιπι δηψγδ ςμεμ μπαες ξϊβεαδ δγγιϊ αιο δφξηιν, πεληεϊ δγιλΰεο ΰε ξιπεο μΰ ξρτχ ωμ χεεδ(300).
ξηχψ χμιπι ξαεχψ λτεμ ρξιεϊ εψα ξψλζιν ξωπϊ 1995 αηο ΰϊ ιςιμεϊ δθιτεμ αϊρξιπι γιλΰεο αΰξφςεϊ πθιμϊ 100-120 ξ"β ϊξφιϊ τψς ξηεψψ, αχψα 97 ξθετμιν. δθιτεμ δεαιμ μωιτεψ πιλψ αϊρξιπι γιλΰεο, αγεξδ μωιξεω αϊψετεϊ πεβγεϊ γιλΰεο. λξε λο, πφτϊδ δτηϊδ αηψγδ – ιψιγδ αωιςεψ ωμ 38-39% αξγγι State-Trait Anxiety Inventory (ΰε αχιφεψ: STAI), αδωεεΰδ μιψιγδ ωμ 19-20% αμαγ απθιμϊ τμραε. μΰ γεεηε λμ ϊετςεϊ μεεΰι(241).
γιεεη ξωπϊ 2001 ξϊΰψ ωμεωδ ξχψιν ωμ πθιμϊ ϊξφιϊ τψς ξηεψψ (ξϊεχππϊ μτι 0.3% διτψιφιο) μθιτεμ αδτψςϊ ηψγδ λμμιϊ (GAD), μΰηψ ωθιτεμ ωμ ξρτψ ωαεςεϊ αΰξφςεϊ χεεδ χεεδ (Piper methysticum) ΰε ϊξφιϊ χεεδ-μχθεπιν (αξιπεο 280-900 ξΨβ μιεν) μΰ φμη(297);
αξιπεο ωμ 1800 ξΨβ ϊξφιϊ τψς μιεν, δξθετμϊ δψΰωεπδ δγβιξδ ωιτεψ ξεαδχ αωιπδ, ψβιςδ, δτηϊδ αγΰβεϊ, δϊξεγγεϊ θεαδ ιεϊψ ςν μηυ ιεξιεξι εδτηϊϊ δηψγδ ωδεςφξδ μτπι δερϊ. δξθετμϊ δξωιλδ αθιτεμ μξωκ 12 ηεγωιν μμΰ ϊετςεϊ μεεΰι ΰε πριβεϊ αξφαδ.
βν δξθετμϊ δωπιδ ηεεϊδ δθαδ αξιπεο ωμ 1800 ξΨβ ϊξφιϊ τψς μιεν; ϊρξιπι δηψγδ τηϊε, πφτδ ωιτεψ αωιπδ εαδϊξεγγεϊ ςν χωιιν αξωτηδ.
δξθετμϊ δωμιωιϊ γιεεηδ ςμ ωιτεψ ωμ 50% αξφαδ λαψ απθιμϊ ξιπεο ωμ 900 ξΨβ ϊξφιϊ τψς μιεν, ΰκ δςμΰϊ δξιπεο μ-1500 ξ"β αιεν δεαιμδ μωιτεψ ξωξςεϊι ςεγ ιεϊψ (ιψιγδ αξγγ δξιμθεο μηψγδ, ξ-30 μ-10 αϊεκ ηεγωιιν)(297).
γιεεη ξωπϊ 2003 ξϊΰψ βν δεΰ ωμεωδ ξχψιν ωμ πθιμϊ ϊξφιϊ τψς ξηεψψ μθιτεμ αδτψςϊ ηψγδ λμμιϊ (GAD), μξωκ 12 ωαεςεϊ, αξιπεπιν ωπςε αιο 450-1800 ξΨβ ϊξφιϊ μιεν(298);
δξθετμ δψΰωεο ηεεδ δθαδ ξωξςεϊιϊ (ιψιγδ ξ-21 μ-6 αρεμν δξιμθεο μδςψλϊ ηψγδ), ΰκ ραμ ξψβιωεϊ μχεψ αλτεϊ ιγιε εμΰηψ ϊεν δξηχψ ςαψ μδωϊξω αϊψετδ Citalopram μθιτεμ αηψγδ.
βν δξθετμϊ δωπιδ ηεεϊδ δθαδ ξωξςεϊιϊ (ιψιγδ ξ-14 μ-1 αρεμν δξιμθεο).
δξθετμϊ δωμιωιϊ δτριχδ ΰϊ δθιτεμ αςχαεϊ ϊμεπδ ωμ πτιηεϊ εϊηεωϊ αφχϊιεϊ (ωμΰ πξφΰε ααγιχδ τιζιχμιϊ)(298).
ηωεα μφιιο λι μΰ λμ δξηχψιν δπιαε ϊεφΰεϊ ηιεαιεϊ. αξηχψ τιιμεθ χμιπι ψπγεξμι ξαεχψ ξωπϊ 2005 μΰ πξφΰ ιϊψεο μωιξεω ατψς ξηεψψ ςμ τπι τμραε μθιτεμ αηψγδ ηαψϊιϊ. δξηχψ λμμ 40 παγχιν ωηεμχε ψπγεξμιϊ μθιτεμ αϊξφιϊ τψς ξηεψψ (αξιπεο ωπς αιο 600-1800 ξ"β μιεν) ΰε τμραε, μξωκ 12 ωαεςεϊ(301).
δτψςδ λτιιϊιϊ θεψγπιϊ (OCD) – ξηχψιν χμιπιιν
ξηχψ χμιπι ωπςψκ αωπϊ 2000 αηο ΰϊ ιςιμεϊδ ωμ ϊξφιϊ τψς ξηεψψ ςωιψδ αδιτψτεψιο (LI 160) αθιτεμ αδτψςδ λτιιϊιϊ θεψγπιϊ. 12 ξθετμιν χιαμε 900 ξΨβ ϊξφιϊ αιεν, μξωκ 12 ωαεςεϊ. δςψλϊ ξφα δξθετμιν δϊαφςδ τςν αωαες μτι Yale-Brown Obsessive Compulsive Scale (ΰε αχιφεψ: Y-BOCCS), εμτι ξγγ Clinical Global Impression (αχιφεψ: CGI). απερσ, δϊαφςδ ξγι ηεγω δςψλδ μτι ξγγ δξιμθεο μγιλΰεο. πξφΰ ωιπει ξεαδχ ξϊηιμϊ δξηχψ μϊεξε, ςν δτηϊδ ξξεφςϊ ωμ 7.4 πχεγεϊ αξγγ Y-BOCS. αϊεν δδϊςψαεϊ, 43% (5 ξθετμιν) γεεηε λωιτεψ ψα ΰε ωιτεψ ψα ξΰεγ αξγγ CGI, ε-50% περτιν γεεηε λωιτεψ χμ, λΰωψ ψχ ξθετμ ΰηγ (8%) πεϊψ μμΰ ωιπει(302).
μςεξϊ ζΰϊ, αξηχψ ψπγεξμι ξαεχψ ελτεμ ρξιεϊ ωπςψκ αωπϊ 2005 αΰξφςεϊ ΰεϊδ ϊξφιϊ, μΰ πφτε ϊεφΰεϊ γεξεϊ. δτςν 60 ξθετμιν πθμε ΰϊ δϊξφιϊ αξιπεο ωπς αιο 600-1800 ξ"β μιεν ΰε τμραε, βν λο μξωκ 12 ωαεςεϊ. ξγγ Y-BOCS μΰ δγβιν δαγμ αιο δωιπει αχαεφϊ δτψς δξηεψψ (3.43) μζδ αχαεφϊ δτμραε (3.60), ελο μΰ πξφΰε δαγμιν ξεαδχιν αΰσ ΰηγ ξδξγγιν δξωπιιν. ΰηεζ δξθετμιν ωξφαν γεεη λωιτεψ ψα ΰε ψα ξΰεγ, διδ μμΰ δαγμ ξεαδχ αωϊι χαεφεϊ δθιτεμ(303).
ξπβπεπι τςιμεϊ πεβγϊ ηψγΗδ
αωμμ ξηχψιν ωπςψλε ςμ ξλψρξιν, θιτεμ αϊξφιεϊ ωεπεϊ ωμ τψς ξηεψψ δγβιν τςιμεϊ πεβγϊ ηψγδ(304-309), ωλμμδ ςμιδ ξωξςεϊιϊ αδϊπδβεϊ ηαψϊιϊ(304), μμΰ δτηϊδ τςιμεϊ ξεθεψιϊ(309).
αξηχψιν ωπςψλε ααςμι ηιιν εαϊπΰι ξςαγδ, ϊξφιεϊ τψς ξηεψψ δγβιξε ζιχδ μχεμθπι ΰγπεζιο, GABAɑ, GABAb εβμεθξθ(407), δτςμδ ωμ χεμθπιν απζεγιΰζτιπιιν δξβαιψιν ΰϊ δζιχδ ωμ GABA μχεμθπιν(310), δτηϊϊ αιθει χεμθπιν αθΰ ΰγψπψβιιν εδςμΰϊ αιθει χεμθπι ρψεθεπιο 5-HT2 αχμιτϊ δξεη δχγξιϊ(409,407,311,312), ελο εειρεϊ ωμ δτςιμεϊ δΰπγεχψιπιϊ αφιψ δδιτεϊμξερ-ιεϊψϊ δξεη-ΰγψπμ(407).
ϊρξεπϊ βΔιμ δξςαψ
αηιπϊ ξηχψιν χμιπιιν ψπγεξμιιν ξαεχψιν, ξςμδ λι πθιμϊ ϊξφιϊ τψς ξηεψψ (μαγε ΰε μφγ φξηι ξψτΰ περτιν) ςωειδ μδχμ ξωξςεϊιϊ ςμ ϊρξιπι βιμ δξςαψ (βν ϊρξιπιν βετπιιν λβεο βμι ηεν εβν ϊρξιπιν πτωιιν)(313,314).
μδμο τιψεθ δξηχψιν:
ξηχψ χμιπι ψπγεξμι ξαεχψ ελτεμ ρξιεϊ ωπςψκ αωπϊ 2010 αηο δωτΜςϊ τψς ξηεψψ ςμ ηεξψϊ, ϊλιτεϊ εξωκ βμι ηεν αχψα πωιν αραιαεϊ βιμ δξςαψ. 100 πωιν (αβιμ ξξεφς 50.4) δωϊϊτε αξηχψ, εθετμε αϊξφιϊ πεζμιϊ ωμ τψς ξηεψψ ΰε ατμραε μξωκ 8 ωαεςεϊ. δθιτεϊ (μΰ ξφειο ξιπεο) πιϊπε 3 τςξιν αιεν, εδλιμε 0.2 ξ"β διτψιφιο μλμ ξ"μ. αϊεν δδϊςψαεϊ πξφΰ λι ϊλιτεϊ βμι δηεν τηϊδ α-54% αχαεφϊ δτψς δξηεψψ μςεξϊ 32% ατμραε. ξωκ βμι δηεν τηϊ α-51% μςεξϊ 23% αδϊΰξδ, εδηεξψϊν τηϊδ α-60% μςεξϊ 26% αδϊΰξδ(315).
ξηχψ τιιμεθ ψπγεξμι ξαεχψ ελτεμ ρξιεϊ ξωπϊ 2009, αηο ΰϊ δδωτςδ ωμ τψς ξηεψψ μθιτεμ αβμι ηεν εΰιλεϊ ηιιν απωιν αβιμ δξςαψ. 47 πωιν αβιμΰι 40-65 δρεαμεϊ ξϊρξιπι βιμ δξςαψ (βμι ηεν μτηεϊ 3 τςξιν αιεν) ηεμχε ψπγεξμιϊ μχαμ 2700 ξΨβ ϊξφιϊ τψς ξηεψψ αιεν ΰε τμραε, μξωκ 12 ωαεςεϊ. δπωιν δϊαχωε μπδμ ιεξο ιεξι αξδμκ δωαες ωχγν μϊηιμϊ δξηχψ, εαωαες περσ, μΰηψ 3 ηεγωι θιτεμ. δπωιν δϊαχωε μψωεν ΰϊ ϊλιτεϊ εςεφξϊ βμι ηεν. αϊεν ϊχετϊ δδϊςψαεϊ πφτϊδ ιψιγδ αϊλιτεϊ βμι δηεν (ξιπερ 2.3 αξξεφς, μςεξϊ ξιπερ 1.0 αξξεφς αχαεφϊ δτμραε), εαςεφξϊ βμι δηεν (ξιπερ 3.8 αξξεφς μςεξϊ ξιπερ 1.8 αξξεφς αχαεφϊ δτμραε). αϊεν 3 ηεγωι δθιτεμ, χαεφϊ δξηχψ γιεεηδ ςμ ςμιδ αΰιλεϊ ηιιν εςμ ιψιγδ ααςιεϊ δωιπδ, μςεξϊ χαεφϊ δτμραε(316).
ξηχψ ψπγεξμι ξαεχψ-τμραε λτεμ ρξιεϊ εψα ξψλζιν πςψκ αωπϊ 2007 αχψα 77 πωιν αβιμ δξςαψ ΰε ΰηψι ϊεν δερϊ, ΰωψ ηεε ϊρξιπιν ωμ βιμ δξςαψ. ϊχετϊ δδϊςψαεϊ αϊ 12 δωαεςεϊ λμμδ πθιμϊ θαμιδ ωμ 264 ξ"β, ΰωψ δλιμδ ϊξφιϊ χπδ ωεψω χεδεω ωηεψ δωεεδ μ-1 ξ"β βμιχεζιγιν θψιθψτπιν, ε-84 ξ"β ϊξφιϊ ιαωδ τψς ξηεψψ δξϊεχππϊ μτι 0.25 ξ"β διτψιφιο. ξγγ KI δξξεφς διδ πξεκ αΰετο ξεαδχ μΰηψ 4 ε-12 ωαεςεϊ αχαεφϊ δδϊςψαεϊ, ξΰωψ αχαεφϊ δαιχεψϊ(317).
ξηχψ χμιπι ψπγεξμι ξαεχψ δϊαεππεϊι ψα ξψλζιν ωπςψκ αωπϊ 2007 αηο δθιτεμ αχεδεω ωηεψ ςν ΰε μμΰ τψς ξηεψψ μθιτεμ αϊρξιπι βιμ δξςαψ. 6141 πωιν ξ-1287 ξψτΰεϊ πωιν αβψΐξπιδ δωϊϊτε αξηχψ, ωλμμ ξςχα μξωκ 6 ΰε 12 ηεγωιν. αωϊι χαεφεϊ δθιτεμ πφτδ ωιτεψ ξο δξγγιν δψΰωεπιιν αλμ δτψξθψιν. μδχμδ ςμ ϊρξιπιν ωχωεψιν μξφα δψεη, δωιμεα ωμ ωπι δφξηιν διδ ιςιμ ιεϊψ ξΰωψ χεδεω ωηεψ μαγε. δωιτεψ ωπφτδ αωϊι δχαεφεϊ πωξψ μλμ ΰεψκ ϊχετϊ δξςχα(318).
ξηχψ ωπςψκ αωπϊ 1986 αηο μΰεψκ 12 ωαεςεϊ ιςιμεϊ πθιμϊ ϊξφιϊ πεζμιϊ ωμ τψς ξηεψψ (60 θιτεϊ μιεν) α-40 ξθετμεϊ αδωεεΰδ μιςιμεϊ δϊψετδ Diazepam (ξξωτηϊ δαπζεγιΰζτιπιν), αχψα 20 ξθετμεϊ δρεαμεϊ ξηψγδ εγιλΰεο δχωεψιν μβιμ δξςαψ. πφτϊδ ιψιγδ ωμ 72% αξγγ δξιμθεο μηψγδ (μςεξϊ 37% αμαγ απθιμϊ δϊψετδ), απερσ μιψιγδ ωμ 46% αξγγ δςψλδ ςφξιϊ μγιλΰεο
(μςεξϊ 31% ςν δϊψετδ)(319).
ξηχψ ψπγεξμι ξαεχψ-τμραε ελτεμ ρξιεϊ πςψκ αωπϊ 2006 ελμμ πθιμϊ χεδεω ωηεψ (Cimicifuga racemosa) αωιμεα ςν τψς ξηεψψ αχψα 301 πωιν ΰωψ ραμε ξϊρξιπι βιμ δξςαψ εξϊρξιπιν τριλεμεβιιν. δξηχψ ΰψκ αξωκ 16 ωαεςεϊ. α-8 δωαεςεϊ δψΰωεπιν δξιπεο διδ 2 θαμιεϊ τςξιιν αιεν, α-8 δωαεςεϊ δΰηψεπιν δξιπεο διδ θαμιδ ΰηϊ, τςξιιν αιεν. λμ θαμιδ δλιμδ 245-350 ξ"β ϊξφιϊ τψς ξηεψψ ξϊεχππϊ μτι μτι 0.25 ξ"β ρκ διτψιφιο, απερσ μ- 22.5-41.25 ξ"β ϊξφιϊ ωεψω χεδεω ωηεψ (ξϊεχππϊ μτι 1 ξ"β βμιχεζιγιν θψιθψτπιν). ξγγ ϊρξιπι βιμ δξςαψ τηϊ α-50% αχαεφϊ δθιτεμ αφξηι ξψτΰ, μςεξϊ 19.6% αχαεφϊ δαιχεψϊ. ξγγ δξιμθεο μγιλΰεο ιψγ α-41.8% (ξξξεφς 18.9 μ-11) αχαεφϊ δδϊςψαεϊ μςεξϊ 12.7% (ξξξεφς 18.9 μ-16.5) αχαεφϊ δαιχεψϊ.
δθιτεμ διδ ιςιμ αΰετο ξεαδχ ξτμραε αωπι δξγγιν(320).
ξηχψ ψπγεξμι ξαεχψ ελτεμ ρξιεϊ ξωπϊ 2000, ωΰψκ 6 ωαεςεϊ, αηο ΰϊ ΰεϊε ωιμεα δφξηιν (τψς ξηεψψ εχεδεω ωηεψ) ςμ 179 πωιν, εξφΰ ωιτεψ ξεαδχ ωμ ϊρξιπιν πτωιιν ωμ βιμ δξςαψ (λβεο ηψγδ, ηερψ ξεθιαφιδ, γιλΰεο, ςφαπεϊ εμηυ), λξε βν ραιμεϊ θεαδ εδιςπεϊ βαεδδ. δϊρξιπιν γεψβε αξγγ χετψξο KI, ετηϊε ξ-31.4 μ-18.7 (40% τηεϊ) αχαεφϊ δθιτεμ μςεξϊ 30.3 ςγ 22.3 (23% τηεϊ) αχαεφϊ δτμραε(321).
ξηχψ χμιπι ξωπϊ 1999 αηο ιςιμεϊ ϊξφιϊ τψς ξηεψψ ςωιψδ αδιτψτεψιο (LI 160) ςμ ϊρξιπι βιμ δξςαψ ςν ψχς τριλεμεβι. δξηχψ λμμ πθιμϊ ϊξφιϊ τψς ξηεψψ μξωκ 12 ωαεςεϊ, αξιπεο 2700 ξΨβ ϊξφιϊ αιεν, αχψα 111 πωιν αβιμΰι 43-65 δρεαμεϊ ξϊρξιπι βιμ δξςαψ. πφτδ ωιτεψ ξωξςεϊι αϊρξιπιν τριλεμεβιιν (ςφαπεϊ, γιλΰεο, ξϊη τπιξι, δτψςεϊ ωιπδ εψιλεζ) εϊρξιπιν ρεξθιιν ωμ βιμ δξςαψ (βμι ηεν, δζςδ, τμτιθφιεϊ ελΰαι ψΰω). δϊρξιπιν τηϊε ΰε πςμξε μημεθιο αξψαιϊ δπωιν (λ-79%). πφτδ ωιτεψ βν ααψιΰεϊ δξιπιϊ μΰηψ δθιτεμ ατψς ξηεψψ(322).
αξηχψ χμιπι ψπγεξμι ξαεχψ-τμραε ελτεμ ρξιεϊ ωπςψκ αωπϊ 2009, θιτεμ ξωεμα ωμ τψς ξηεψψ ςν ωιη ΰαψδν (Vitex angus castus) μΰ πξφΰ ιςιμ ιεϊψ ξΰωψ τμραε μθιτεμ αϊρξιπι βιμ δξςαψ. αξηχψ δωϊϊτε 93 πωιν, μχψΰϊ ρεσ βιμ δξςαψ ΰε μΰηψιε (μμΰ εερϊ αξωκ ωπδ), ΰωψ ραμε ξβμι ηεν εϊρξιπιν περτιν. δθιτεμ δτςιμ λμμ ωιμεα ωμ ωπι φξηι δξψτΰ – λμ θαμιιϊ τψς ξηεψψ δλιμδ 300 ξ"β ϊξφιϊ (ξιπεο δωεεδ μ-1800 ξ"β φξη ιαω, ξϊεχπο μδλιμ 990 ξχ"β διτψιφιο, 9 ξ"β διτψτεψιο ε-18 ξ"β βμιχεζιγιν τμαεπεΰιγιν). πιϊπε 3 θαμιεϊ τψς ξηεψψ αιεν, ελο 2 θαμιεϊ ωιη ΰαψδν, ΰωψ δλιμε ϊξφιϊ ωεεϊ ςψκ μ-500 ξ"β τψι ιαω. δθιτεμ πξωκ 16 ωαεςεϊ. πιϊεη δπϊεπιν μΰ ξφΰ δαγμιν ξεαδχιν αιο χαεφϊ δξηχψ μαιο χαεφϊ δαιχεψϊ αΰσ ΰηϊ ξπχεγεϊ δξςχα (ωαεςεϊ 4, 8 ε-12) ααηιπϊ βμι ηεν ΰε ξγγ δξιμθεο μγιλΰεο. ςν ζΰϊ, ωιτεψ ξεαδχ ξϊηιμϊ δξηχψ μρετε πφτδ αωϊι δχαεφεϊ(323).
ϊρξεπϊ χγν ερϊΔιϊ (PΔMS)
ξξηχψιν χμιπιιν ςεμδ λι ωιξεω ατψς ξηεψψ ςωει μδχμ ςμ ϊρξιπιν (αςιχψ πτωιιν) δπλμμιν αϊρξεπϊ χγν ερϊιϊ.
δθιτεμ λλμ δπψΰδ ςωει μδιεϊ ιςιμ ιεϊψ αωιμεα ςν φξηιν περτιν δξθτμιν αψχς μϊρξεπϊ (ηερψ ΰιζεο αδεψξεπι δξιο).
ξηχψ τψερτχθιαι ψπγεξμι ξαεχψ ελτεμ ρξιεϊ ξωπϊ 2011 αηο ΰϊ δθιτεμ α-PMS αΰξφςεϊ τψς ξηεψψ. αξηχψ δωϊϊτε 170 πωιν δρεαμεϊ ξ-PMS μτηεϊ ηφι ωπδ, ωηεμχε ψπγεξμιϊ μχαεφϊ δϊςψαεϊ ωπθμδ ϊξφιϊ τψς ξηεψψ (2 θαμιεϊ δξλιμεϊ 680 ξχ"β διτψιφιο αιεν) ΰε τμραε (2 θαμιεϊ φμεμεζδ αιεν), μξωκ 8 ωαεςεϊ. ηψγδ (ξφαι ψεη, ηψγδ, μηυ ΰε ψβζπεϊ), ψεειεο (ψβιωεϊ αωγιιν, αφχεϊ αβτιιν ΰε ςμιδ αξωχμ), γιλΰεο (γιλΰεο, αλι, ωληπεϊ ΰε ΰιπρεξπιδ) εηωχιν (ϊιΰαεο ξεβαψ, λΰαι ψΰω ΰε ςιιτεϊ) παηπε ξγι ιεν αρεμν ξ-1 (μΰ χιιν) εςγ 6 (ηξεψ). αϊεν δδϊςψαεϊ δπωιν ΰωψ χιαμε τψς ξηεψψ δψΰε φιεπιν πξελιν αΰετο ξεαδχ αξγγι δ-PMS αδωεεΰδ μϊηιμϊ δξηχψ, εμχαεφϊ δαιχεψϊ. δωιτεψ δπιλψ αιεϊψ αχαεφϊ δδϊςψαεϊ πφτδ αϊρξιπι αλι (71%) εγιλΰεο (52%)(324).
ξηχψ ψπγεξμι ξαεχψ ελτεμ ρξιεϊ ωτεψρν αωπϊ 2010 αηο ΰϊ ιςιμεϊ δωιξεω ατψς ξηεψψ μθιτεμ α-PMS. αξηχψ δωϊϊτε 36 πωιν αβιμΰι 18-45 αςμεϊ ερϊ ργιψδ (25-35 ιεν) ΰωψ ΰεαηπε ςν PMS. δπωιν ςαψε ϊχετϊ τμραε ωμ ωϊι ερϊεϊ, εΰζ ηεμχε ψπγεξμιϊ μχαμ ϊξφιϊ τψς ξηεψψ (900 ξ"β μιεν, ξϊεχππϊ μτι 0.18% διτψιφιο, 3.38% διτψτεψιο) ΰε τμραε ξχαιμ μξωκ ωϊι ερϊεϊ. μΰηψ washout ωμ ερϊ ΰηϊ, χαεφεϊ δπωιν δϊημτε αθιτεμ. τψς ξηεψψ πξφΰ ιςιμ ιεϊψ ξΰωψ τμραε μωιτεψ ϊρξιπι PMS τιζιιν εδϊπδβεϊιιν. μΰ πφτε δαγμιν ξεαδχιν αιο τψς ξηεψψ μτμραε ααηιπϊ ϊρξιπι ξφα ψεη ελΰα ωμ PMS, ψξεϊ δεψξεπιν εφιθεχιπιν ΰε γιεεηιν ωαεςιιν ωμ ηψγδ, γιλΰεο, ςφαπεϊ εΰιξτεμριαιεϊ(325).
ξηχψ ψπγεξμι ξαεχψ ελτεμ ρξιεϊ πςψκ αωπϊ 2005 αχψα 70 ρθεγπθιεϊ δρεαμεϊ ξ-PMS. δξωϊϊτεϊ χιαμε ϊξφιϊ τψς ξηεψψ (60 θιτεϊ μιεν, αωαες μτπι ϊηιμϊ δερϊ; ρεβ δϊξφιϊ ΰιπε ξφειιο) ΰε τμραε μξωκ ωϊι ερϊεϊ ψφετεϊ. χαεφϊ δδϊςψαεϊ δγβιξδ δτηϊδ ξεαδχϊ αλμ δϊρξιπιν: ξξεφςϊ αγιεεηι ϊρξιπιν ιεξιιν τηϊε αωιςεψ ωμ 46.45% αξξεφς, αδωεεΰδ μ-18.1% αχαεφϊ δαιχεψϊ(326).
ξηχψ ψπγεξμι ξαεχψ ελτεμ ρξιεϊ ξωπϊ 2004, αηο ΰϊ διςιμεϊ ωμ τψς ξηεψψ μθιτεμ α-PMS. αξηχψ δωϊϊτε 125 πωιν αςμεϊ ερϊ ργιψδ δρεαμεϊ ξ-PMS πωπδ; δδϊςψαεϊ λμμδ πθιμϊ 600 ξ"β ϊξφιϊ τψς ξηεψψ (ξϊεχππϊ μτι 1800 ξχ"β διτψιφιο) ΰε τμραε (μχθεζ εφμεμεζ). δπωιν δϊαχωε μωξεψ ιεξο ξςχα ερϊι γψλε δςψιλε ωιπειιν αϊρξιπιν, εδξγγ δψΰωεπι ωπαηο διδ ϊρξιπιν δχωεψιν αηψγδ. ξξηχψ ζδ ςεμδ λι ΰξπν πψΰϊδ πθιιδ μςμιεπεϊ δθιτεμ ατψς ξηεψψ μςεξϊ τμραε, ΰκ πθιιδ ζε ΰιπδ ξεαδχϊ ρθθιρθιϊ(327).
ξηχψ ψπγεξμι ξαεχψ ελτεμ ρξιεϊ ξ-2003 αηο ΰϊ ιςιμεϊ δωιξεω ατψς ξηεψψ ιηγ ςν ωιη ΰαψδν μθιτεμ αϊρξιπιν γξειι PMS αχψα 14 πωιν αβιμ δξςαψ(328). δξωϊϊτεϊ ηεμχε ψπγεξμιϊ μχαμ δλπδ φξηιϊ (5400 ξ"β ϊξφιϊ τψς ξηεψψ ιαωδ αιεν, δξϊεχππϊ μτι 2.97 ξ"β ρκ διτψιφιο, 27 ξ"β διτψτεψιο ε-54 ξ"β βμιχεζιγιν τμαεπεΰιγιν; ωιη ΰαψδν αξιπεο δωεεδ μ-1000 ξ"β τιψεϊ ιαωιν αιεν) ΰε τμραε. αϊεν δδϊςψαεϊ (16 ωαεςεϊ), πξφΰ λι ωιμεα δφξηιν ιςιμ ιεϊψ ξΰωψ τμραε μθιτεμ αϊρξιπιν γξειι PMS. αχαεφϊ δδϊςψαεϊ πψΰϊδ δτηϊδ ξεαδχϊ αϊρξιπι ηψγδ εαφχϊιεϊ, πφτδ ωιτεψ ξεαδχ αξγγι AMSQ, PMS-D, PMS-C.
γιεεη ξχψδ ξωπϊ 2003 ξϊΰψ ωιτεψ πιλψ αϊρξιπι δτψςδ γιρτεψιϊ χγν-ερϊιϊ (Premenstrual dysphoric disorder), αωιξεω α-900 ξ"β ϊξφιϊ τψς ξηεψψ αιεν; δωιτεψ πωξψ μτηεϊ αξωκ 5 ηεγωι δξςχα(329). δλεϊα ξφις λι τψς ξηεψψ ςωει μωξω ΰμθψπθιαδ ιςιμδ μρεαμεϊ ξϊετςεϊ μεεΰι ηξεψεϊ απθιμϊ ϊψετεϊ πεβγεϊ γιλΰεο ξξωτηϊ δ-SSRI’s.
ξηχψ τιιμεθ ξωπϊ 2000 αηο ΰϊ δωιξεω αϊξφιϊ τψς ξηεψψ ςωιψδ αδιτψτεψιο (LI160) μθιτεμ αϊρξεπϊ χγν ερϊιϊ. αξηχψ δωϊϊτε 19 πωιν αβιμΰι 18-50 αξφα βετπι επτωι θεα, δρεαμεϊ ξ-PMS. δπαγχεϊ δϊαχωε μιθεμ τψς ξηεψψ μξωκ ωπι ξηζεψιν (θαμιδ ΰηϊ ωμ 300 ξ"β μιεν, ξϊεχππϊ μτι 900 ξχ"β διτψιφιο). αλμ δξγγιν ωπαγχε πψΰδ ωιτεψ πιλψ αϊεν δδϊςψαεϊ. ωιςεψ δωιτεψ ατψξθψιν λμμιιν ξϊηιμϊ δξηχψ μρετε ςξγ ςμ 51%, λΰωψ ξςμ μωπι ωμιω ξδπωιν δφιβε δτηϊδ ωμ μτηεϊ 50% αηεξψϊ δϊρξιπιν. δϊρξιπιν ωπαγχε λμμε: ηψγδ, ψβζπεϊ, γιλΰεο, μηυ, ξφαι ψεη, ηερψ ωμιθδ, χεΰεψγιπφιδ μχειδ, ΰιπρεξπιδ, αμαεμ, λΰαι ψΰω, αλι, ςιιτεϊ, λΰαιν, λΰαι ερϊ, ψβιωεϊ αωγιιν, ηωχ μξϊεχ (craving) επτιηεϊ. δωιτεψ δβγεμ αιεϊψ πφτδ αϊρξιπι ξφα ψεη(330).
ωιτεψ ϊτχεγ ξιπι (ωτιλδ ξεχγξϊ)
πθιμϊ τψς ξηεψψ ςωειδ μδΰψικ ΰϊ ζξο δξωβμ εμδβαιψ ΰϊ δριτεχ δξιπι αχψα ωπι απι δζεβ, λξτεψθ αξηχψιν δαΰιν:
ξηχψ ψπγεξμι ξαεχψ ελτεμ ρξιεϊ ξωπϊ 2009 αηο ΰϊ ιςιμεϊ πθιμϊ 160 ξ"β ϊξφιϊ τψς ξηεψψ αθιτεμ αωτιλδ ξεχγξϊ ξηεψψ αχψα 50 βαψιν πωεΰιν αβιμΰι 18-50. μΰηψ 4 ωαεςεϊ, πξφΰ λι τψς ιςιμ ιεϊψ ξΰωψ τμραε αδΰψλϊ ξωκ δζξο μτπι ωτιλδ αρχρ εβιπΰμι (IELT- intravaginal ejaculatory latency time). πφτδ ωιτεψ ξεαδχ αριτεχ δξιπι αχαεφϊ δτψς δξηεψψ(331).
ξηχψ τιιμεθ ξωπϊ 2007 αηο τψς ξηεψψ αχψα 16 βαψιν αβιμ ξξεφς 35, ςν εμμΰ ϊμεπεϊ ςμ ωτιλδ ξεχγξϊ. δβαψιν πθμε θαμιδ μωηψεψ ξδιψ αξιπεο τεξι δξλιμδ 20 ξ"β διτψτεψιο 15-30 γχεϊ μτηεϊ μτπι χιεν ιηρι ξιο, αξωκ 4 ωαεςεϊ. πφτϊδ ςμιδ ξεαδχϊ αδΰψλϊ ξωκ δζξο μτπι ωτιλδ (IELT), ξ-246 ωπιεϊ αξξεφς μ-331 ωπιεϊ αξξεφς; 14 ξϊεκ 16 δβαψιν (87.5%) – ςν εμμΰ ϊμεπδ ωμ ωτιλδ ξεχγξϊ – γιεεηε ςμ ωιτεψ α-IELT. δβαψιν ηεε ωιτεψ ξεαδχ αριτεχ δξιπι (ςμιδ ξ-4.9 μ-5.2). μΰ πφτε δωτςεϊ ωμιμιεϊ ςμ ϊτχεγ δζχτδ ΰε ΰεψβζξδ(332).
χιιν γιεεη (ξλϊα μςεψκ ξωπϊ 2008) ςμ 10 βαψιν δρεαμιν ξωτιλδ ξεχγξϊ ωπθμε διτψτεψιο αθαμιδ μωηψεψ ξδιψ, αξωκ 8 ωαεςεϊ. 4 ξϊεκ 5 ξδβαψιν ωηεε ωτιλδ ϊεκ ζξο ξξεφς ωμ τηεϊ ξ-90 ωπιεϊ μτπι δδϊςψαεϊ, γιεεηε ςμ ωιτεψ ξ-58 ωπιεϊ αξξεφς μ-131 ωπιεϊ αξξεφς. αβαψιν ωΰφμν ζξο δωτιλδ μτπι δξηχψ ςξγ ςμ ξςμ 3 γχεϊ, ξωκ δξωβμ ςμδ ξξξεφς ωμ 266 ωπιεϊ, μξξεφς ωμ 391 ωπιεϊ. μΰ πφτε δωτςεϊ ωμιμιεϊ ςμ δϊτχεγ δξιπι εμΰ γεεηε ϊετςεϊ μεεΰι μθιτεμ. 7 ξϊεκ 10 δζεβεϊ γιεεηε ςμ ωιτεψ αριτεχ δξιπι ωμ ωπι απι δζεβ μΰηψ πθιμϊ φξη δξψτΰ. 5 ξδζεβεϊ γιεεηε βν ςμ ΰεψβζξεϊ ϊλετεϊ ιεϊψ απωιν(333).
δψΐτρ εζιδεξι ωμΐαχϊ
ξηχψιν χμιπιιν | ωιξεω ηιφεπι | ξπβπεπι τςεμδ
ξηχψιν χμιπιιν
ωπι ξηχψιν χμιπιιν ψπγεξμιν ξαεχψιν ελτεμι ρξιεϊ αηπε ΰϊ δδωτςδ ωμ πθιμϊ ϊξφιϊ τψς ξηεψψ ιαωδ δξϊεχππϊ μδλιμ 0.3% ρκ διτψιφιο, αχψα ξθετμιν δρεαμιν ξδψτρ πωπδ ατπιν ΰε αΰιαψι δξιο. ωπι δξηχψιν πξωλε 90 ιεν, εδξθετμιν χιαμε 900 ξ"β αιξιν πθεμι ϊρξιπιν, ε-1800 ξΨβ μιεν αιξιν αδν διϊδ δϊτψφεϊ. αωπι δξηχψιν πφτδ ωιτεψ ξεαδχ αχαεφϊ δδϊςψαεϊ μςεξϊ χαεφϊ δτμραε. αωπι δξηχψιν, δωιξεω ατψς δεαιμ απερσ μδτηϊδ αξρτψ δξθετμιν ωραμε ξδϊτψφειεϊ τφςιν. ϊρξιπιν ΰιωιιν ωμ ξθετμιν βν δν δωϊτψε αΰετο ξεαδχ μΰηψ πθιμϊ δϊξφιϊ(334,335).
θιτεμ αδψΐτρ αωιξεω ηιφεπι – ξηχψιν χμιπιιν
ξηχψ χμιπι τψερτχθιαι ψπγεξμι ξαεχψ αηο ΰϊ δωιξεω δξχεξι ατψς ξηεψψ μξθετμιν ςν πβςι δψτρ. αξηχψ δωϊϊτε 149 ξαεβψιν αβιμΰι 18-55 ςν πβςι δψτρ ξρεβ HSV-1 ΰε HSV-2. δν ηεμχε ψπγεξμιϊ μωϊι χαεφεϊ: χαεφϊ δαιχεψϊ χιαμδ ζεαιψχρ (ξωηδ ΰπθι-ειψΰμιϊ) 5%, εχαεφϊ δδϊςψαεϊ ωχιαμδ δλπδ ηιφεπιϊ δξλιμδ πηεωϊ ρεμτΰθ ετψς ξηεψψ ϊηϊ δων Dynamiclear – θιτεμ ζδ πιϊο τςν ΰηϊ αμαγ αιεν δψΰωεο. παηπε ξγγιν αϊηιμϊ δξηχψ εαιξιν 2, 3, 8 ε-14. δωιξεω ατεψξεμδ δφξηιϊ μΰ δεαιμ μϊετςεϊ μεεΰι. δριλει μραεμ ξϊηεωϊ ωψιτδ ΰε φψιαδ διε βαεδιν τι 1.9 αχαεφϊ δαιχεψϊ, βν δριλει μραεμ ξλΰα ΰχεθι, ΰγξεξιεϊ ΰε ωμτεηιεϊ διε βαεδιν τι 1.8, 2.4 ε-4.4 αδϊΰξδ αχαεφϊ δαιχεψϊ(336).
ξπβπεπι τςεμδ
ξξηχψι ξςαγδ ςεμδ λι ξπβπεο δτςεμδ ωμ δπτθΰχιπεπιν διτψιφιο ε-pseudohypericin λπβγ ειψεριν λλμ δπψΰδ χωεψ μδψιρϊ δξςθτϊ δωεξπιϊ ωμδν(337,338); δδωτςδ πφτϊδ λπβγ ωμμ ειψεριν αςμι ξςθτϊ(339-342), ΰκ μΰ λπβγ ειψεριν ςψεξιν (μμΰ ξςθτϊ)(337,340). ξηχψιν ωεπιν ξψξζιν λι δδωτςδ πεβγϊ δειψεριν ξεςφξϊ αηωιτδ μΰεψ(339,341,343,344), ειιϊλο ωΰσ ξεϊπιϊ αλκ(1,40).
ωιξεω ηιφεπι – ωιχεν ςεψι
ξηχψιν χμιπιιν | ξπβπεπι τςεμδ
ξηχψιν χμιπιιν
ωιξεω αωξο τψς ξηεψψ δγβιν ωιτεψ ξεαδχ αδημξδ ωμ τφςιν πιϊεηιιν, λξτεψθ αξηχψιν δαΰιν:
ξηχψ χμιπι ψπγεξμι ξαεχψ ελτεμ ρξιεϊ ωτεψρν αωπϊ 2010 αηο ΰϊ δδωτςδ ωμ ξψιηϊ ϊξφιϊ τψς ξηεψψ ςμ δημξϊ τφςιν εδφθμχειεϊ; αξηχψ δωϊϊτε 144 πωιν ωςαψε πιϊεη χιρψι (βιμ δξωϊϊτεϊ δξξεφς ςξγ ςμ 23.5), εηεμχε ψπγεξμιϊ μΰηϊ ξ-3 χαεφεϊ: χαεφϊ αιχεψϊ μμΰ λμ θιτεμ, χαεφδ ωθετμδ αξωηϊ τμραε εχαεφδ ωθετμδ αχψν τψς ξηεψψ (20% ϊξφιϊ ωεξπιϊ τψς ξηεψψ, 80% β'μ τθψεμιεν) 3 τςξιν αιεν μξωκ 16 ιεν – δημ ξ-24 ωςεϊ μΰηψ δπιϊεη. δημξϊ δτφςιν γεψβδ αιεν δ-10 μΰηψ δπιϊεη εαιεν δ-40, μτι ξγγιν ωεπιν. δξωϊϊτεϊ πωΰμε απερσ ξρτψ ωΰμεϊ απεβς μλΰα. πφτε δαγμιν ξεαδχιν αδημξϊ δτφςιν αιεν δ-10 εαιεν δ-40 αιο χαεφϊ δθιτεμ ατψς ξηεψψ μχαεφϊ δτμραε εχαεφϊ δαιχεψϊ. μΰ πφτδ δαγμ ξεαδχ αιο χαεφϊ δθιτεμ ατμραε μχαεφϊ δαιχεψϊ. ξρχπεϊ δηεχψιν διε ωπιϊο εαθεη μςψεκ ωιξεω ηιφεπι ξχεξι ατψς ξηεψψ μςιγεγ δημξϊ τφςιν εξπιςϊ δφθμχειεϊ, ΰεγν ελΰα(345).
ξηχψ ωπςψκ αωπϊ 2001 αηο ΰϊ ιςιμεϊν ωμ ξιφειιν αωξο ωμ τψς ξηεψψ εχμπγεμδ (Calendula officinalis), αδϊηγωεϊ ψχξεϊ αφμχεϊ πιϊεηιεϊ αχψα 24 πωιν ωςαψε πιϊεη χιρψι. δϊξφιεϊ δελπε ξφξηιν ωπΰρτε αηεγωιν ξΰι-ιεμι αΰιζεψιν δλτψιιν ωμ ρψγιπιδ ςμ ιγι ξςιλδ εδωψιδ αωξο παθ ηιθδ, αιηρ ωμ 320:1000 (τψηιν μωξο). δωιξεω δςεψι διδ αϊςψεαϊ ωλμμδ 70% ωξο τψς ξηεψψ ε-30% ωξο χμπγεμδ. μΰηψ ωιξεω τςξιιν αιεν μξωκ 16 ιεν ψφετιν, δωιξεω δτηιϊ ΰϊ ωθη δφμχεϊ δπιϊεηιεϊ α-37.6% αξξεφς, μςεξϊ δτηϊδ ωμ 15.83% αξξεφς αχαεφϊ δαιχεψϊ(346).
ξηχψ ξωπϊ 2014 αηο ΰϊ δδωτςδ ωμ ωιμεα ωξο τψς ξηεψψ ςν ωξο πιν (ΨONEΨ) μθιτεμ ατφςιν μβεμβεμϊ ςν ςφν ηωετδ (αςχαεϊ πιϊεηιν μδρψϊ βιγεμιν ςεψιιν). 15 ξθετμιν αβιμ ξξεφς 76.87 δωϊϊτε αξηχψ, βεγμ δτφς δξξεφς ςξγ ςμ 10.9 ρ"ξ, ςν 4.8 ρ"ξ ςφν ηωετδ. ξωκ δημξδ ξμΰδ ςξγ ςμ 8.1 ωαεςεϊ αξξεφς. πφτϊδ διεεφψεϊ ξδιψδ ωμ ψχξϊ ηιαεψ ηγωδ, ωμΰηψ 4 ωαεςεϊ λιρϊδ ΰϊ λμ ωθη δςφν δηωετδ α-11 ξϊεκ 15 δξχψιν (73%). δημτϊ δϊηαεωεϊ ςν ONE διϊδ τωεθδ εμμΰ γιεεη ςμ λΰα, ζιδεξιν ΰε ϊμεπεϊ ΰηψεϊ. δωιξεω αωξο δτηιϊ ΰϊ ξωκ δδημξδ δξξεφς μ-56.7 ιξιν, εΰϊ ςμεϊ δθιτεμ, εζΰϊ αδωεεΰδ μθιτεμιν χεπαπφιεπΰμιιν ΰηψιν λβεο θιτεμ αϊϊ μηυ ΰε θιτεμ αχεμβο ξωεμα αδωϊμϊ ςεψ(347).
ξηχψ χμιπι περσ πεςγ μδςψικ ΰϊ δωιξεω δηιφεπι αξεφψ ΰηψ (Holoil®) δξλιμ ξιφει τψς ξηεψψ εωξο πιν (Azadirachta indica), δτςν μθιτεμ ατβιςδ ςεψιϊ λϊεφΰδ ξθιτεμι λιξεϊψτιδ εχψιπδ αηεμι ρψθο ψΰω εφεεΰψ. αξηχψ δωϊϊτε 28 ηεμιν ΰωψ δϊηιμε ΰϊ δθιτεμ ξιγ ςν δετςϊ τβιςδ ςεψιϊ (δΰγξδ ωμ δςεψ, αφχϊ ΰε χωχωϊ) αξωκ λμ ξηζεψι δθιτεμ εαϊχετϊ δξςχα ςγ μδημξδ. δξωϊϊτιν αξηχψ ραμε ξτβιςδ ςεψιϊ αψξεϊ ωεπεϊ εδιε δαγμιν αξωκ δδημξδ, ΰκ μΰ γεεη ςμ ωιξεω αϊψετεϊ περτεϊ μδχμδ ςμ δτβιςδ ξςαψ μθιτεμ δφξηι. δηεχψιν ξρλξιν λι ωιξεω ατψς ξηεψψ εωξο πιν ςωει μδιεϊ ιςιμ εαθεη μθιτεμ ατβιςδ ςεψιϊ αχψα ηεμι ρψθο ψΰω εφεεΰψ(401).
ρχιψδ ξωπϊ 2013 αηπδ ΰϊ διςιμεϊ ωμ ηαιωδ δξλιμδ ϊςψεαϊ ωμ ωξο τψς ξηεψψ εωξο πιν, αθιτεμ αρεβιν ωεπιν ωμ λεειεϊ αιμγιν. δρχιψδ αηπδ ξχψιν ωμ 9 ιμγιν αβιμΰι 1-11 ωπιν δρεαμιν ξλεειεϊ. βεγμ δλεειδ δξξεφς ςξγ ςμ 50.76 ρ"ξ ψαες. πφτϊδ διεεφψεϊ ψχξϊ ηιαεψ ξδιψδ ειιφεψ ξηγω ωμ ΰτιϊμ. ξωκ δζξο μδημξδ ξμΰδ ςξγ ςμ 10-22 ιεν. μΰ πφτε ριαελιν ςχα ζιδεξιν. 6 δξθετμιν αβιμ ξςμ 5 γιεεηε ςμ ωιτεψ βγεμ αλΰα, ξςψκ ϊηιμϊι ωμ 7-8 ξϊεκ 10, μ-0 ξϊεκ 10 αξδμκ ωαες δθιτεμ δψΰωεο. ψξϊ λΰα ΰτριϊ ζε πωξψδ μΰεψκ ωαεςεϊ δξηχψ δαΰιν. ξξηχψ ζδ ςεμδ λι δωιξεω αηαιωδ δξλιμδ ωξο πιν εωξο τψς ξηεψψ ξδεεδ θιτεμ ιςιμ μδημξϊ δτφιςεϊ ελο μθιτεμ αλΰα(348).
ξηχψ χμιπι ωμα II ψπγεξμι ξαεχψ ελτεμ ρξιεϊ ξωπϊ 2003 αηο ωιξεω ξχεξι αχψν τψς ξηεψψ μθιτεμ αΰθετιχ γψξθιθιρ. δχψν δλιμ ϊξφιϊ τψς ξϊεχππϊ μτι 1.5% διτψτεψιο αχψν πωΰ (δτμραε διδ χψν δπωΰ αμαγ). 18 ξθετμιν δρεαμιν ξΰθετιχ γψξθιθιρ χμ ςγ αιπεπι (ξγγ SCORAD ξξεφς 44.5) θετμε αλμ δβεσ, εηεμχε ψπγεξμιϊ ΰιζδ φγ (ιξιο ΰε φγ ωξΰμ) ιθετμ ατμραε ΰε αχψν δφξηι. δξωϊϊτιν θετμε τςξιιν αιεν μξωκ 4 ωαεςεϊ. αωπι φιγι δβεσ πψΰδ ωιτεψ απβςιν, ΰκ ςν ζΰϊ δχψν δφξηι διδ ιςιμ αΰετο ξεαδχ ξΰωψ δτμραε αλμ πχεγεϊ δαιχεψϊ (αιξιν 7, 14 ε-28). ιιωεα δςεψ αηιιγχ Staphylococcus aureus τηϊ αωπι δφγγιν, ςν πθιιδ μτςιμεϊ ΰπθι αχθψιΰμιϊ θεαδ ιεϊψ αχψν δφξηι. δθιτεμ πραμ διθα(349).
ξπβπεπι τςεμδ
δδωτςδ ξψτΰϊ δτφςιν ωμ τψς ξηεψψ ξιεηρϊ μτςιμεϊ πεβγϊ δηιιγχιν επεβγϊ δγμχϊ ωμ δφξη, δλεμμϊ αιο διϊψ ςιλεα(350-352) ωμ δΰπζιξιν COX ε-LOX, δτηϊϊ ιιφεψ ROS εψιλεζε αϊΰ(353) εςιλεα(354) ριπϊζδ ωμ NO.
ξπβπεο δτςιμεϊ ξΰηϊ δτφςιν λεμμ ωβωεβ επγιγϊ ϊΰι ΰτιϊμ(355), δξψφδ ωμ ιιφεψ χεμβο εδτςμδ ωμ ϊΰιν τιαψεαμρθιιν, ωϊτχιγν μρβεψ ΰϊ δΰιζεψ δτβες αϊδμικ ΰιηει δτφςιν(356).
δϊψλεαεϊ διτψιφιο, διτψτεψιο ε-amentoflavone δγβιξε τςιμεϊ πεβγϊ γμχϊ ςεφξϊιϊ(357), ιεϊψ ξΰωψ δϊψετδ Indomethacin (ξξωτηϊ δ-NSAIDs).
αξηχψιν ωπςψλε ςμ αςμι-ηιιν, πθιμδ τεξιϊ ΰε ξψιηδ ηιφεπιϊ ωμ διτψτεψιο ΰε ϊξφιϊ τψς ςωιψδ αδιτψτεψιο ξπςδ διεεφψεϊ αφχϊ αςχαεϊ ηωιτδ μχψβΧιπο (carrageenan; τεμιρλψιγ δξετχ ξΰφεϊ εξωξω λξιιφα αϊςωιιϊ δξζεο)(352,357), λλμ δπψΰδ γψκ ςιλεα αιθει ωμ NO ε-COX.
δδωτςδ πεβγϊ δγμχϊ ξιεηρϊ(358) μτμαεπεΰιγιν, amentoflavone, διτψτεψιο ε-pseudohypericin.
δδωτςδ ξΰηϊ δτφςιν ξιεηρϊ μτμαεπεΰιγιν εδιτψιφιπιν(359).
θιτεμ τεθεγιπΰξι
ξηχψιν χμιπιιν | ξπβπεπι τςεμδ
ξηχψιν χμιπιιν
ξηχψ χμιπι ωμα II ξαεχψ τμραε ξωπϊ 2010 αηο ΰϊ δωιξεω δηιφεπι αδιτψιφιο ετεθεϊψτιδ μθιτεμ αμιξτεξδ (Cutaneous T-Cell lymphoma) ετρεψιΰζιρ. τςξιιν αωαες, μξωκ 6 ωαεςεϊ, δπαγχιν δωϊξωε αδιτψιφιο 24 ωςεϊ μτπι θιτεμ ατεθεϊψτιδ. πξφΰ λι ξιπεπιν ωεπιν ωμ ξωηϊ διτψιφιο (αψιλεζ 0.05-0.1%) δεαιμε μωιτεψ ξεαδχ απβςι δξθετμιν αξψαιϊ δξθετμιν ςν μιξτεξδ ετρεψιΰζιρ, αςεγ μΰ πφτδ λμ ωιτεψ αχαεφϊ δτμραε. ξρχπϊ δξηεχψιν διΰ ωωιμεα τεθεϊψτιδ ςν ωιξεω ηιφεπι αδιτψιφιο
ξδεειν ημετδ ιςιμδ εαθεηδ μθιτεμ δξχεαμ αΰξφςεϊ τρεψμο(360).
ξηχψ τιιμεθ χμιπι ξωπϊ 2008 αηο θιτεμ μρψθο δςεψ ωΰιπε ξμπεξδ αΰξφςεϊ θιτεμ τεθεγιπξι αϊξφιϊ τψς ξηεψψ. αξηχψ δωϊϊτε 34 ΰιω, ξϊελν 21 ηεμι χψφιπεξδ ωμ ϊΰι δαριρ (Basal cell carcinoma – BCC), ωξεπδ ξθετμιν ςν χψθεζιρ ΰχθιπιϊ (Actinic keratosis – AK) ε-5 ςν χψφιπεξδ ωμ ϊΰι δχωχω (Squamous cell carcinoma – SCC). δθιτεμ λμμ ξψιηδ ςμ δςεψ ωμ ϊξφιϊ τψς ξηεψψ (0.07% ρκ διτψιφιο) ςμ ωθη ωμ 10 ξ"ξ ξραια μπβςιν αςεαι ωλαδ ωμ 1 ξ"ξ, ϊηϊ ηαιωδ μξωκ ωςϊιιν, εμΰηψ ξλο θιτεμ τεθεϊψτιδ, τςν αωαες μξωκ 6 ωαεςεϊ αξξεφς. ϊβεαδ χμιπιϊ ξμΰδ πφτϊδ α-50% ξχαεφϊ δ-AK, α-28% ξχαεφϊ δ-BCC εα-40% αχαεφϊ δχψφιπεξδ ωμ ϊΰι δχωχω. πφτϊδ ψξιριδ ημχιϊ αμαγ αξθετμιν ςν BCC πεγεμψι. διςμξεϊ ξεημθϊ ωμ ϊΰι δρψθο πψΰϊδ ααγιχεϊ δδιρθεμεβιεϊ ωμ 11% ξδξθετμιν ςν BCC ωθηι, ε-80% ξχψφιπεξϊ ϊΰι δχωχω. λμ δξθετμιν γιεεηε ςμ ϊηεωϊ λΰα εωψιτδ αξδμκ δτεθεϊψτιδ(361).
ξπβπεπι τςεμδ
διτψιφιο δεΰ λλμ δπψΰδ δψλια αςμ δτςιμεϊ δτεθερπρθιαιϊ δςεφξϊιϊ αιεϊψ αθας(350), εμλο πηωα μβεψν ξαθιη αθιτεμ τεθεγιπΰξι (θιτεμ πεβγ-βιγεμιν δλεμμ ωιξεω αηεξψ μΰ-ψςιμ δξβαιψ ψβιωεϊ μΰεψ)(1).
απεληεϊ ηξφο εΰεψ βμει, τεθερπριθιιζψ ξιιφψ ROS δψςιμ μϊΰιν δρψθπιιν, δβεψν μξεϊν ςμ-ιγι ΰτετθεζιρ ε/ΰε πξχ εδψρ δψχξδ(362,363).
ξπβπεπιν ΰτωψιιν περτιν μλιεευ βιγεμιν λεμμιν πζχ μΰρτχϊ δγν ωμ δβιγεμ ε/ΰε δτςμϊ ϊβεαδ ηιρεπιϊ λπβγ δβιγεμ(362).
διτψιφιο δγβιν τςιμεϊ τεθεφιθεθεχριϊ ηζχδ αωμμ ξηχψιν ωπςψλε αχψα αςμι-ηιιν εαϊπΰι ξςαγδ(339,362-373) εβν αξθετμ ωραμ ξξζεϊμιεξδ (Mesothelioma) ηεζψϊ(374).
αξηχψ χμιπι ωπςψκ ςμ ηεμι χψφιπεξεϊ ωεπεϊ, πφτϊδ δωτςδ ξξεχγϊ-βιγεμ: ηγιψδ μϊΰιν αψιΰιν μΰ βψξδ μπξχ ΰε ξεεϊ ϊΰι, επφτδ ηιγεω ωμ ϊΰι ΰτιϊμ ςμ τπι δωθη δξξΰιψ(375). δξηχψ λμμ δζψχϊ διτψιφιο μϊεκ δπβς (αξιπεο 40-200 ξχΨβ, λϊμεϊ αρεβ δχψφιπεξδ) θψν δχψπδ, 3-5 τςξιν αωαες, μξωκ 2-6 ωαεςεϊ.
δτψςεΙϊ ωιπδ (ΰιπρεΙξπιδ)
ξηχψιν χμιπιιν | ξπβπεπι τςεμδ
ξηχψιν χμιπιιν
αξηχψ χμιπι ψπγεξμι ξαεχψ ελτεμ ρξιεϊ ωαηο ΰϊ δδωτςδ ωμ ϊξφιϊ τψς ξηεψψ γμδ αδιτψτεψιο (Ze 117) ςμ θιτεμ αδτψςεϊ γιλΰεο χμεϊ-αιπεπιεϊ, πξφΰ ωιτεψ αωιςεψ ωμ 43% αδτψςεϊ ωιπδ. αξηχψ ζδ, 240 δξωϊϊτιν πθμε 500 ξ"β ϊξφιϊ τψς ξηεψψ αιεν ΰε ΰϊ δϊψετδ Fluoxetine (ξξωτηϊ δ-SSRI’s) μξωκ 6 ωαεςεϊ; μΰ πψΰδ δαγμ ξεαδχ αιο δχαεφεϊ, μξςθ ξιςεθ ϊετςεϊ μεεΰι αχαεφδ ωπθμδ τψς(299).
ξηχψ χμιπι ψγεξμι ξαεχψ-τμραε ελτεμ ρξιεϊ αηο ΰϊ δδωτςδ ωμ πθιμϊ 900 ξΨβ ϊξφιϊ τψς ξηεψψ ςωιψδ αδιτψτεψιο (LI 160) αιεν μξωκ 4 ωαεςεϊ, αΰξφςεϊ αγιχϊ EEG. αξηχψ πφτϊδ ςμιιδ αζξο δωιπδ δςξεχδ ξϊεκ ζξο δωιπδ δλεμμϊ, ΰκ πθιμϊ δτψς δξηεψψ μΰ δωτιςδ ςμ ψφιτεϊ δωιπδ, ζξο δδιψγξεϊ, ωμαι δϊςεψψεϊ εξωκ δωιπδ δλεμμ(376).
ξπβπεπι τςεμδ
αξηχψ cross-over χμιπι ξαεχψ-τμραε λτεμ ρξιεϊ(377) ωπςψκ ςμ τπι 4 ωαεςεϊ α-12 ξϊπγαιν αψιΰιν ξαεβψιν, πξφΰ ωπθιμϊ ϊξφιϊ τψς ξηεψψ (αξιπεο δξχαιμ μπθιμϊ 2.7 ξΨβ ρκ διτψιφιο μιεν) δβαιψδ ΰϊ ςεξχ δωιπδ (μτι αγιχεϊ EEG επιϊεη ηζεϊι), ξαμι μδϊςψα αωμαι ωπϊ REM, λτι ωςεωεϊ ϊψετεϊ πεβγεϊ γιλΰεο ξξωτηϊ δθψιφιχμιιν εξςλαι MAO. μΰ πφτε ωιπειιν περτιν αΰιλεϊ δωιπδ (ξωκ ζξο δωιπδ, ωιπδ ψφιτδ, δϊςεψψειεϊ, διψγξεϊ), πϊεο δξψξζ ςμ λκ ωτψς ξηεψψ πθεμ δωτςδ ξψγιξδ.
αξηχψ χμιπι μΰ ξαεχψ ωπςψκ αχψα 13 ξϊπγαιν αψιΰιν, πφτϊδ ςμιδ αψιλεζ δεψξεο δωιπδ ξμθεπιο αγν, μΰηψ 3 ωαεςεϊ ωμ πθιμϊ ϊξφιϊ τψς ξηεψψ (ξιπεο δξχαιμ μ-0.5 ξΨβ ρκ διτψιφιο αιεν)(378).
ιω μφιιο λι αξηχψ χμιπι ψπγεξμι ΰηψ, ωπςψκ ςμ 20 ξϊπγαιν ζλψιν αψιΰιν ελμμ πθιμδ ωμ ϊξφιϊ τψς ςωιψδ αδιτψτεψιο (LI 160) αξιπεπιν ωεπιν (600 ΰε 1800 ξΨβ ϊξφιϊ αιεν) μξωκ 7 ιξιν, μΰ πφτϊδ ςμιδ αψξεϊ δξμθεπιο αψεχ(276).
ξηχψ ωιπδ (polysomnogram) αξαπδ cross-over ξαεχψ-τμραε πςψκ ςμ ξϊπγαιν αψιΰιν ωπθμε ξπδ αεγγϊ ωμ ϊξφιϊ δξλιμδ 0.9 ΰε 1.8 ξΨβ ρκ διτψιφιο. αωπι δξιπεπιν, πφτδ ςιλεα αλπιρϊ μωπϊ REM μςεξϊ τμραε (ςιλεα ωμ 15-40 γχεϊ). μΰ πφτε ωιπειιν περτιν αξαπδ δωιπδ(379).
δβπδ ςμ ξςψλϊ δςφαιν εωιτεψ ϊτχεγ ξπθμι
αξηχψ χμιπι ψπγεξμι ξαεχψ-τμραε λτεμ ρξιεϊ ωπςψκ ςμ ξρτψ χαεφεϊ αξχαιμ, πξφΰ ωμπθιμϊ ϊξφιϊ τψς ξηεψψ (900 ξΨβ αιεν, μξωκ 8 ιξιν ψφετιν) αςμϊ ψιλεζ βαεδ ιεϊψ ωμ διτψτεψιο (5% μςεξϊ 0.5%) ιωπδ δωτςδ βγεμδ ιεϊψ ωμ δβπδ ςμ ξςψλϊ δςφαιν δξψλζιϊ(288) ξΰωψ ϊξφιεϊ αδο ψιλεζ δδιτψτεψιο πξεκ.
τψς ξηεψψ εδψλια διτψτεψιο δγβιξε τςιμεϊ δξβπδ ςμ ξςψλϊ δςφαιν, ξωτψϊ ϊτχεγ ξπθμι εζιλψεο αωμμ ξηχψιν ωπςψλε ςμ αςμι-ηιιν εαϊπΰι ξςαγδ(1,380); αιο δξπβπεπιν ωζεδε, πιϊο μξπεϊ τςιμεϊ πεβγϊ ηξφεο(381-384) επεβγϊ γμχϊ (γψκ ςιλεα ξρμεμ βεψν δωςϊεχ STAT-1alpha δξϊαθΰ αιο αςιλεα δΰπζιξιν COX ε-LOX ε-iNOSε(350,351), ςιλεα ιιφεψ δφιθεχιο δγμχϊι IL-6ε(408,409), δτηϊϊ ιιφεψ ROS εψιλεζε αϊΰ(353)), ξπιςϊ ξεεϊ εδψρ ϊΰι ςμ-ιγι βεψξιν ωεπιν(385,386), ωηψεψ ΰφθιμλεΙμιο ξδδιτεχξτερ(387), ΰπθβεπιζν μχεμθο NMDA (ηιζεχ δριπτρδ)(388), δτηϊϊ ψιλεζ δημαεο amyloid-beta εψςιμεϊε(380,381,389).
ξηχψιν περτιν ωπςψλε ααςμι ηιιν ξγβιξιν ωιτεψ αμξιγδ εζιλψεο(390,391), δβπδ ξτπι μιχειιν αζιλψεο δπβψξιν ξςξιμεΰιγ-αθΰ εξτπι δωτςδ ξζιχδ ωμ μηυ (ρθψρ) ςμ ζιλψεο εμξιγδ(392-394).
αηεμγεϊ ωφψλε ϊξφιϊ τψς ξηεψψ αξιπεο 100 ΰε 200 ξΨβ μλμ χΨβ ξωχμ βεσ, αξωκ ωμεωδ ιξιν(395,396), πφτϊδ δωτςδ πεθψετιϊ (nootropic, ξωτψϊ ζιλψεο εψιλεζ), αγεξδ μϊψετδ Piracetam (πβζψϊ ωμ GABA), δξωξωϊ μθιτεμ αγξπφιδ.
ξχεψεϊ